2002 ЖЫЛҒЫ 8 ТАМЫЗДАҒЫ № 345-ІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ

Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы

Осы Заң балаларды қоғамдағы толымды өмiрге даярлау, олардың қоғамдық мәнi бар және шығармашылық белсендiлiгiн дамыту, әлемдiк өркениеттiң жалпы адамзатқа тән құндылықтары негiзiнде оларды жоғары имандылық қасиеттерге, елжандылық пен азаматтыққа тәрбиелеу, олардың бойында ұлттық сана-сезiмдi қалыптастыру принциптерінің басымдығына сүйенiп, баланың Қазақстан Республикасының Конституциясында кепілдiк берiлген негiзгi құқықтары мен мүдделерiн iске асыруға байланысты туындайтын қатынастарды реттейдi.

1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

Осы Заңда мынандай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:

1) бала – он сегiз жасқа (кәмелетке) толмаған адам;

2) баланың заңды өкілдерi – ата-анасы, бала асырап алушылар, қорғаншысы, қамқоршысы, патронат тәрбиелеушiсi, Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес олардың орнында қамқорлық жасайтын, бiлiм, тәрбие беретiн, баланың құқықтары мен мүдделерiн қорғайтын адамдар;

3) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған бала – ата-ана құқықтарының шектелуiне немесе олардан айырылуына, ата-анасы хабар-ошарсыз кеттi деп танылуына, олар өлдi деп жариялануына, әрекетке қабiлетсiз (әрекет қабiлетi шектеулi) деп танылуына, ата-анасының бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеуiне, ата-анасының баласын тәрбиелеуден немесе оның құқықтары мен мүдделерiн қорғаудан жалтаруына, оның iшiнде ата-анасының өз баласын тәрбиелеу немесе емдеу мекемелерiнен алудан бас тартуына байланысты, сондай-ақ ата-анасы қамқорлық жасамаған өзге де жағдайларда жалғызбасты ата-анасының немесе екеуінің де қамқорлығынсыз қалған бала;

4) жетiм бала – ата-анасының екеуi де немесе жалғыз басты ата-анасы қайтыс болған бала;

2005 жылғы 13 сәуірдегі № 40-III ҚР Заңымен 5) тармақша жаңа редакцияда (бұр. ред. қара)

5) мүгедек бала – тiршiлiк-тынысының шектелуiне және оны әлеуметтiк қорғау қажеттiгiне әкеп соқтыратын аурулардан, жарақаттардан, олардың салдарынан, кемiстiктерден организм функциялары тұрақты бұзылып, денсаулығы бұзылған он сегiз жасқа толмаған адам;

6) қорғаншылық – он төрт жасқа толмаған балалардың құқығы мен мүддесiн қорғаудың құқықтық нысаны;

7) қамқоршылық – он төрт жастан он сегiз жасқа дейiнгi балалардың құқығы мен мүддесін қорғаудың құқықтық нысаны;

8) патронат – ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланы уәкiлеттi мемлекеттiк орган мен баланы тәрбиелеуге алуға тiлек бiлдiрген адам (патронат тәрбиелеушiсi) жасасатын шарт бойынша азаматтардың отбасына тәрбиелеуге берген кездегi тәрбиенің нысаны;

9) баланың әлеуметтiк бейiмделуi – өмiрлiк қиын ахуалға тап болған баланың қоғамдағы құндылықтарды, мiнез-құлық ережелерiмен нормаларын игеру және қабылдау арқылы әлеуметтiк ортаның жағдайларына белсендi түрде бейiмделу процесi, сондай-ақ басынан кешiрген психологиялық және (немесе) моральдық зардаптарды еңсеру процесi;

10) бала құқықтарын қорғау жөнiндегi функцияларды жүзеге асыратын ұйымдар – бұл ұйымдық-құқықтық нысанына қарамастан, балаларды әлеуметтiк қолдауды, әлеуметтiк-тұрмыстық, медициналық-әлеуметтiк, әлеуметтiк-педагогикалық, психологиялық-педагогикалық, құқықтық қызмет көрсетулер мен материалдық көмек көрсетудi, өмiрдегi қиын ахуалға тап болған балаларды әлеуметтiк оңалтуды, мұндай балалар еңбекке қабiлеттi жасқа жеткенде олардың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз етудi жүзеге асыратын ұйымдар;

11) мемлекеттiк ең төменгi әлеуметтiк стандарттар – мемлекет белгiлеген әлеуметтiк қызмет көрсетулердi, нормалар мен нормативтердi қамтитын, балалар өмiрiнiң сапасын қамтамасыз ететiн негiзгi көрсеткіштер;

12) өмiрде қиын ахуалға тап болған балалар – қалыптасқан мән-жайлардың салдарынан тiршiлiк етуi бұзылған және бұл мән-жайларды өз бетiмен немесе отбасының көмегiмен еңсере алмайтын балалар.

2-бап. Осы Заңның қолданылуы

1. Осы Заң Қазақстан Республикасының азаматтарына, шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдарға қолданылады.

2. Осы Заңның бала құқықтары мен мiндеттерiн белгiлейтiн нормаларының күшi кәмелетке толғанға дейiн Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес азаматтық әрекет қабiлеттiлiгiн толық көлемiнде алған балаларға қолданылмайды.

3-бап. Қазақстан Республикасының баланың құқықтары туралы заңдары

1. Қазақстан Республикасының баланың құқықтары туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Заң мен Қазақстан Республикасының бала құқықтарын қорғау саласындағы өзге де нормативтiк құқықтық актілерiнен тұрады.

2. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, халықаралық шарттағы оны қолдану үшiн Қазақстан Республикасының заңын шығару талап етiлетiн жағдайларды қоспағанда, халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.

4-бап. Балалардың тең құқықтылығы

1. Тегiне, нәсiлiне және қай ұлтқа жататындығына, әлеуметтiк және мүлiктiк жағдайына, жынысына, тiліне, бiлiмiне, дiнге көзқарасына, тұрғылықты жерiне, денсаулық жағдайына, балаға және ата-анасына немесе басқа заңды өкілдерiне қатысты өзге де мән-жайларға қарамастан, барлық бала тең құқыққа ие.

2. Некеден және некесiз туған балалар тең әрi жан-жақты қорғауды пайдаланады.

5-бап. Баланың құқықтарын шектеуге тыйым салу

1. Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жағдайларды қоспағанда, баланың құқықтарын шектеуге болмайды.

2. Баланың құқықтарын шектеуге бағытталған нормативтiк құқықтық актiлер олардың қабылданған кезiнен бастап жарамсыз болып табылады және олар қолданылмауға тиiс.

2-тарау. Балалар мүддесін көздейтін мемлекеттік саясат

6-бап. Балалар мүддесiн көздейтiн мемлекеттiк саясаттың мақсаттары

1. Қазақстан Республикасының балалар мүддесiн көздейтiн мемлекеттiк саясатының мақсаттары:

1) балалардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қамтамасыз ету, оларды кемсiтушілікке жол бермеу;

2) балалардың құқықтары мен заңды мүдделерiнің негiзгi кепiлдiктерiн нығайту, сондай-ақ құқықтары бұзылған жағдайларда оларды қалпына келтiру;

3) бала құқықтары кепілдiктерiнiң құқықтық негiздерiн қалыптастыру, баланың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау жөнiндегi тиiстi органдар мен ұйымдар құру;

4) балалардың дене бiтiмi, интеллектуалдық, рухани және имандылық тұрғысынан дамуына, олардың бойында елжандылық, азаматтық және бейбiтшiл сезiмдердi тәрбиелеуге, сондай-ақ баланың жеке адами тұлғасының қоғам мүддесi, мемлекет халықтарының дәстүрлерi, ұлттық және әлемдiк мәдениет жетiстiктерiне қол жеткiзуi үшiн мүмкіндiктерiн ашуға жәрдемдесу;

5) кәмелетке толмағандардың құқықтық санасы мен құқықтық мәдениетiн қалыптастыру жөніндегi нысаналы жұмысты қамтамасыз ету болып табылады.

2. Балалар мүддесiн көздейтiн мемлекеттiк саясат мемлекеттiк органдар қызметiнiң басым саласы болып табылады және:

1) баланың құқықтарын заң тұрғысынан қамтамасыз етуге;

2) балаларға толымды тәрбие берудi, олардың құқықтарын қорғауды оларды қоғамда толымды өмiр сүруге дайындауды қамтамасыз ету мақсатында отбасын мемлекеттiк қолдауға;

3) аймақтық ерекшелiктердi ескере отырып, балалардың өмiрiн жақсартуға бағытталған мемлекеттiк ең төменгi әлеуметтiк стандарттарды белгiлеуге және сақтауға;

4) баланың құқықтары мен заңды мүдделерiн бұзғаны, оған зиян келтiргенi үшiн лауазымды тұлғалардың, азаматтардың жауаптылығына;

5) баланың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау жөнiндегi функцияларды жүзеге асыратын қоғамдық бiрлестiктер мен өзге де ұйымдарды мемлекеттiк қолдауға негiзделген.

7-бап. Қазақстан Республикасы орталық және жергiлiктi атқарушы органдарының мемлекетте баланың құқықтарын қорғау мәселелерi жөніндегi өкiлеттiктерi

1. Орталық атқарушы органдардың баланың құқықтарына кепiлдiктердi қамтамасыз ету жөнiндегi өкiлеттiктерiне:

1) балалар мүддесiн көздейтiн мемлекеттiк саясаттың негiздерiн талдап жасау;

2) баланың құқықтары мен заңды мүдделерiн, оның денсаулығы мен имандылығын қорғауды қамтамасыз ету жөнiндегi қызметтiң басым бағыттарын таңдау;

3) өз құзыретi шегiнде баланың құқықтары мен бостандықтарын реттеу және қорғау жөнiндегi нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдау;

4) балалардың өмiрiн жақсартуға бағытталған мемлекеттiк ең төменгi әлеуметтiк стандарттарды белгiлеу;

2004.20.12. N 13-III ҚР Заңымен 5) тармақша жаңа редакцияда (01.01.05 ж. бастап қолданысқа енгізілді) (бұр. ред. қара)

5) бюджет қаражаты және Қазақстан Республикасының заңдарымен тыйым салынбаған өзге де көздер есебiнен балалар мүдделерiнде мемлекеттiк саясатты iске асыру жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыру;

2004.20.12. N 13-III ҚР Заңымен 6) тармақша өзгерді (01.01.05 ж. бастап қолданысқа енгізілді) (бұр. ред. қара)

6) баланың құқықтарын қорғау мәселелерi бойынша мемлекеттің халықаралық мiндеттемелерiн орындау және халықаралық ұйымдарда мемлекет мүддесiн білдiру;

2004.20.12. N 13-III ҚР Заңымен 7) тармақшамен толықтырылды (01.01.05 ж. бастап қолданысқа енгізілді)

7) тәрбие, бiлiм беру, денсаулық сақтау, ғылым, мәдениет, дене тәрбиесi мен спорт, әлеуметтiк қызмет көрсету және отбасын әлеуметтiк қорғау саласындағы балалар мүдделерiнде мемлекеттiк саясатты iске асыру жөнiндегi iс-шаралар шеңберiн айқындау жатады.

2. 2004.20.12. N 13-III ҚР Заңымен алып тасталды (01.01.05 ж. бастап қолданысқа енгізілді) (бұр. ред. қара)

3. Жергiлiктi атқарушы органдардың бала құқықтары кепiлдiктерiн жүзеге асырудағы өкiлеттiктерiне:

1) баланың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғауға, отбасы мен балаларды қолдауға арналған мемлекеттiк, жергiлiктi бағдарламалардың iске асырылуын қамтамасыз ету;

2) балаларға арналған әлеуметтiк инфрақұрылымды қалыптастыруға қатысу;

2004.20.12. N 13-III ҚР Заңымен 3) тармақша өзгерді (01.01.05 ж. бастап қолданысқа енгізілді) (бұр. ред. қара)

3) баланың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау жөнiндегi консультацияларды хабарлау мен өткiзу, iс-шараларды жүзеге асыру тәртiбiн белгiлеу;

2004.20.12. N 13-III ҚР Заңымен 4) тармақшамен толықтырылды (01.01.05 ж. бастап қолданысқа енгізілді)

4) тәрбие, бiлiм беру, денсаулық сақтау, ғылым, мәдениет, дене тәрбиесi мен спорт, әлеуметтiк қызмет көрсету және отбасын әлеуметтiк қорғау саласында балалар мүдделерiне орай орталық атқарушы органдар айқындаған мемлекеттiк саясатты iске асыру жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыру жатады.

3-тарау. Баланың негізгі құқықтары мен міндеттері

8-бап. Баланың денсаулық сақтауға құқығы

1. Әрбiр баланың денсаулық сақтауға бұлжымас құқығы бар.

2. Мемлекет денi сау бала тууды қамтамасыз ету үшiн ананың денсаулығын сақтау жөнiнде жағдайлар жасайды.

3. Баланың денсаулық сақтауға құқығы:

1) баланың денсаулығын сақтау саласында Қазақстан Республикасының заңдарын қабылдау;

2) балалардың салауатты өмiр салтын насихаттау және ынталандыру;

3) балалардың денсаулығын сақтау саласындағы ғылыми зерттеулердi мемлекеттiк қолдау;

4) баланың, оның ата-анасының денсаулық жағдайына бақылау жасау және балалар ауруларының алдын алу;

5) бiлiктi медициналық көмек көрсету;

6) баланың денi сау болып өсiп жетiлуiне қажеттi қолайлы қоршаған орта жасау;

7) балалар үшiн сапасы тиiстi деңгейдегі тағам өнiмдерiнің өндiрiлуiне және сатылуына бақылау жасау арқылы қамтамасыз етiледi.

4. Мемлекет Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес балаларға тегiн медициналық көмектiң көлемiне кепілдiк бередi.

5. Баланың өмiрiне, денсаулығына және қалыпты өсiп-жетілуінe зиян келтiретiн кез келген ғылыми тәжiрибелер немесе өзге де эксперименттерге тыйым салынады.

9-бап. Баланың даралық ерекшелiкке және оны сақтауға құқығы

Әрбiр бала туған сәтiнен бастап аты, әкесiнiң аты, тегi, ұлты және азаматтығы болуына құқылы, ал Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген жағдайларда оларды сақтауға құқылы.

10-бап. Баланың өмiр сүруге, жеке басының бостандығына, қадiр-қасиетiне және жеке өмiрiне қол сұғылмауға құқығы

1. Әрбiр баланың өмiр сүруге, жеке басының бостандығына, қадiр-қасиетiне және жеке өмiрiне қол сұғылмауға құқығы бар.

2. Мемлекет баланың жеке басына ешкiмнiң тиiспеуiн қамтамасыз етедi, оны тәнiн және (немесе) жанын жәбiрлеуден, адамдық қадiр-қасиетiн қатыгездiкпен, дөрекiлiкпен қорлаудан, кемсiтуден, жыныстық қатынас сипатындағы әрекеттерден, баланы қылмыстық iс-әрекетке және қоғамға жат әрекеттер жасауға тартудан, және оны адам мен азаматтың Қазақстан Республикасының Конституциясында бекiтiлген құқықтары мен бостандығына қысым жасаудың өзге де түрлерiнен қорғауды жүзеге асырады.

11-бап. Баланың сөз және ар-ождан бостандығына, ақпаратқа, қоғамдық өмiрге араласуға құқығы

1. Әрбiр баланың сөз бостандығына және өз пiкiрiн айтуға, ар-ождан бостандығына, өзiнiң қоғамдық белсендiлiгiн дамытуға, жасына сәйкес ақпарат алуға және оны таратуға, қоғамдық бiрлестiктерге, сондай-ақ басқа да коммерциялық емес ұйымдардың нысандарына және Қазақстан Республикасының заңдарымен рұқсат етiлген бейбiт жиналыстарға өз еркiмен қатысуға құқығы бар.

2. Мемлекеттiк органдар балалардың жеке адами тұлғасын, олардың шығармашылық бейiмдiлiгiн, әлеуметтiк белсендiлiгiн, ғылыми, техникалық және көркем шығармашылығын дамытуды, олардың интеллектуалдық меншiгiн қорғауды, балалардың өмiрi мен денсаулығын сақтауды, қоршаған табиғи ортаны, тарих пен мәдениет ескерткiштерiн қорғауды өзiне мақсат тұтатын, қайырымдылық iстерiне қатысатын, мәдени және спорттық өмiрге қатысуға тартатын, демалысты ұйымдастыратын қоғамдық ұйымдарға жәрдемдеседi.

12-бап. Баланың қажеттi тұрмыс деңгейiне құқығы

1. Әрбiр баланың дене бiтiмінің, психикасы мен жан дүниесiнің толымды дамуы үшiн қажеттi тұрмыс деңгейi мен жағдайы болуға құқығы бар.

2. Мемлекет бұл жағдайлардың жасалуын әлеуметтік және экономикалық шаралар жүйесi арқылы қамтамасыз етедi.

13-бап. Баланың мүлiктiк құқықтары

1. Әрбiр баланың заңмен белгiленген тәртiппен және мөлшерде өз ата-анасынан және отбасының басқа да мүшелерiнен қаражат алуға құқығы бар. Балаға алименттер, жәрдемақылар және басқа да әлеуметтiк төлемдер ретiндегi тиесiлi сомалар ата-анасының (олардың орнындағы адамдардың) билiк етуiне келiп түседi және олар баланы күтiп-бағуға, оған бiлiм беруге және оны тәрбиелеуге жұмсалады.

2. Әрбiр баланың заңдарда белгiленген тәртiппен өз бетiнше немесе өзiнiң заңды өкілдері арқылы мәмiлелер жасауға, банктерде салымы болуға және жалақысына, стипендиясына немесе өзге де кiрiстерiне және интеллектуалдық меншiк құқығы объектiлерiне билiк етуге, өзге де мүлiктiк құқықтарды иемденiп aлуға және оларды жүзеге асыруға құқығы бар.

Ата-аналар немесе заңды өкілдер баланың жәрдемақысын немесе материалдық көмек ретiнде мемлекет бөлген ақшалай қаражатты баланың атына банкке салуға құқылы.

3. Әрбiр баланың өзi тапқан табысқа, өзi сыйға немесе мұра ретiнде алған мүлiкке, сондай-ақ баланың қаражатына сатып алынған басқа да кез келген мүлiкке меншiк құқығы бар.

Өз еңбегiмен табыс табатын бала, егер ол ата-анасымен бiрге тұратын болса, отбасын асырауға жұмсалатын шығындарды бөлiсуге қатысуға құқылы.

Баланың өзiне меншiк құқығымен тиесілі мүлiкке билiк ету құқығы Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарымен айқындалады.

14-бап. Баланың тұрғын үйге құқығы

1. Әрбiр баланың Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңдарына сәйкес тұрғын үйге құқығы бар.

2. Жетiм баланың, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған және тәрбиелеу, емдеу және басқа да мекемелердегi баланың тұрғын үй-жайға меншiк құқығын немесе тұрғын үй-жайды пайдалану құқығын caқтайды, ал құқығы болмаған жағдайда Қазақстан Республикасының тұрғын үй туралы заңдарына сәйкес тұрғын үй-жай алуға құқығы бар.

3. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды, оның iшiнде жетiм балаларды оларға басқа үй-жай берiлмейiнше олар тұрып жатқан тұрғын үйден шығаруға болмайды.

15-бап. Баланың бiлiм алуға құқығы

2007.27.07. № 320-III ҚР Заңымен 1-тармақ өзгертілді (бұр.ред.қара)

1. Әрбiр баланың бiлiм алуға құқығы бар және Қазақстан Республикасының бiлiм туралы заңдарына сәйкес оған тегiн бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім және конкурстық негiзде тегiн техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі және жоғары бiлiм алуға кепiлдiк берiледi.

2007.27.07. № 320-III ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр.ред.қара)

2. Тегiн жалпы орта бiлiм немесе техникалық және кәсіптік бiлiм алғанға дейiн баланы мемлекеттiк бiлiм беру мекемесiнен шығару, шығарудың жалпы тәртiбiн сақтаумен қатар тек қорғаншы және қамқоршы органдарды хабардар ете отырып қана жүргiзiлуi мүмкiн.

3. Арнаулы педагогикалық тәрбиенi қажет ететiн кемтар балаларға мемлекеттiк бюджеттен белгiленген стандарттар деңгейiнде олардың бiлiм алуына кепiлдiк беретiн қосымша қаражат бередi.

4. Мемлекет балалардың бiлiм алу кезеңiнде әлеуметтiк қорғауды қажет ететiндерiнің күтiп-бағу шығынын толық немесе iшiнара көтередi. Олардың бiлiм алу кезеңiнде әлеуметтiк көмектің мөлшерлерi мен көздерiн Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлейдi.

16-бап. Баланың еңбек бостандығына құқығы

1. Әрбiр баланың еңбек бостандығына, қызмет және кәсiп түрлерiн еркiн таңдауға құқығы бар.

2. Балалар он төрт жастан бастап, ата-аналарының рұқсатымен оқудан бос кезiнде денсаулығына және өсіп-жетiлуiне оңтайлы, баланың дене бiтiмiне, имандылығына және психикалық жай-күйiне зиян келтiрмейтiн қоғамдық пайдалы еңбекке қатысуға, сондай-ақ мамандық алуға құқығы бар. Бұл құқықты халықты еңбекпен қамту қызметi мен жергiлiктi мемлекеттiк басқару органдары қамтамасыз етедi.

2007.15.05. № 253-III ҚР Заңымен 3-тармақ өзгертілді (бұр.ред.қара)

3. Он сегiз жасқа толмаған балалармен еңбек шартын жасасу және оны бұзу тәртiбi және еңбек қатынастарының басқа да ерекшелiктерi Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында белгіленедi.

4. Баланы ауыр қара жұмысқа, зиянды және (немесе) еңбек жағдайы қауiптi жұмыстарға қабылдауға немесе тартуға тыйым салынады.

Жұмыс iстеу оқу процесiн бұзбауға тиiс.

17-бап. Баланың мемлекеттiк көмекке құқығы

1. Мемлекеттiк көмек оны алуға құқығы бар әрбiр балаға тағайындалады. Мемлекеттiк көмектің мөлшерi және оны көрсетудің шарты мен тәртiбi Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленедi.

2. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар, оның iшiнде жетiм балалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес толық мемлекеттiк қамсыздандырылуда болады.

3. Мемлекеттiк органдар ата-анасының қамқорлығынсыз қалған әрбiр балаға, қорғаншылық немесе қамқоршылық нысанына қарамастан, бiрдей материалдық және өзге де жағдайларды қамтамасыз етедi.

18-бап. Мемлекеттiк ең төменгi әлеуметтiк стандарттарды белгiлеу

1. Балалардың мүддесiн көздейтiн мемлекеттiк саясат мемлекеттiк ең төменгi әлеуметтiк стандарттар негiзiнде жүзеге асырылады.

2. Мемлекеттiк ең төменгi әлеуметтiк стандарттар әлеуметтiк қызмет көрсетулер бойынша белгiленген ең төменгi көлемде мыналарды:

2007.27.07. № 320-III ҚР Заңымен 1) тармақша өзгертілді (бұр.ред.қара)

1) мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысына сәйкес кепiлдiк берiлген, жалпыға бiрдей қолжетiмдi тегiн бастауыш, негізгі орта және жалпы ор¬та бiлiм мен конкурстық негiзде тегiн техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі және жоғары бiлiм берудi;

2) балаларға тегiн медициналық қызмет көрсетудi, оларды тамақтандырудың ең төменгi нормаларына сәйкес тамақтандыруды қамтамасыз етудi;

3) он бес жасқа толған балалардың кәсiби бағдарлау, қызмет саласын таңдау, жұмысқа орналасу, еңбегiнің қорғалу, еңбегiне ақы төлену құқығын Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен кепілдi қамтамасыз етудi;

4) балаларға әлеуметтiк қызмет көрсету, оларды әлеуметтiк қорғау, соның iшiнде туылуы мен тәрбиеленуiне байланысты, балалары бар азаматтарға мемлекеттiк жәрдемақы төлеу жолымен кепiлдi материалдық қолдауды қамтамасыз ету, сондай-ақ өмiрлiк қиын ахуалға тап болған балаларды әлеуметтiк бейiмдеу және әлеуметтiк оңалту жөнiндегi шараларды;

5) Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңдарына сәйкес тұрғын үйге құқығын қамтамасыз етудi;

6) балаларды сауықтыру мен олардың демалысын ұйымдастыруды, соның iшiнде төтенше жағдайларда, сондай-ақ экологиялық жағынан қолайсыз және Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен сондай деп танылған аумақтарда тұратын балаларды сауықтыруды ұйымдастыруды;

7) бiлiктi заң көмегiн көрсетудi қамтиды.

3. Мемлекеттiк ең төменгi әлеуметтiк стандарттар олардың өмiр сүру жағдайларындағы аймақтық айырмашылықтар ескерiле отырып айқындалады. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жергiлiктi мемлекеттiк басқарудың органдары қосымша әлеуметтiк стандарттар белгiлей алады.

4. Тиiстi бiлiм беру ұйымдарындағы, арнаулы оқу-тәрбие ұйымдарындағы, денсаулық сақтау, әлеуметтiк қызмет көрсету ұйымдарындағы немесе өзге де мекемелер мен ұйымдардағы балалардың өздерiне ұсынылған қызмет көрсетулердiң мемлекеттiк ең төменгi әлеуметтiк стандарттарға сәйкестiгін мезгiл-мезгiл бағалап отыруға құқығы бар.

19-бап. Баланың дем алуға және бос уақытын пайдалануға құқығы

1. Әрбiр бала өзiнiң жасына, денсаулығына және қажеттерiне қарай демалуға және бос уақытын пайдалануға құқылы.

2. Ата-анасы немесе олардың орнындағы адамдар өздерiнiң қабiлеттерi мен мүмкiндiктерiне сәйкес баланың күтiлуi мен жан-жақты дамуына қажеттi өмiрлiк жағдайларды қамтамасыз етедi.

3. Мемлекеттiк органдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес балалардың сауықтыру, спорт, шығармашылық және бос уақытын пайдаланатын өзге де ұйымдарын, лагерьлер мен санаторийлердi құрады және оларды қолдап отырады.

4. Мемлекет балалардың демалуға, сауығуға және бос уақытын пайдалануға құқығын қамтамасыз ету жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асырады.

20-бап. Баланың мiндеттерi

Әрбiр бала Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңдарын сақтауға, басқа адамдардың құқықтарын, бостандығын, ар-ожданы мен қадiр-қасиетiн, Республиканың мемлекеттiк нышандарын құрметтеуге, еңбекке жарамсыз ата-анасына қамқорлық жасауға, тарихи және мәдени мұралардың сақталуына қам-қарекет жасауға, тарих және мәдениет ескерткiштерiн сақтауға, табиғатты сақтауға және табиғи байлықтарға ұқыпты қарауға мiндеттi.

4-тарау. Бала және отбасы

21-бап. Баланың отбасында өмiр сүру және тәрбиелену құқығы

Баланың мүдделерiне қайшы келетiн жағдайларды қоспағанда, әрбiр баланың отбасында өмiр сүруге және тәрбиеленуге құқығы, өзiнiң ата-анасын бiлуге құқығы, олардың қамқорлығы мен тәрбиесiн алуға құқығы бар.

22-бап. Баланың отбасындағы құқықтары

Бала отбасында Қазақстан Республикасының Конституциясында, осы заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiнде белгiленген құқықтарға ие.

23-бап. Бала тәрбиелеп отырған отбасыларына мемлекеттiк қолдау

Мемлекет бала тәрбиелеп отырған отбасыларына Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен әлеуметтiк көмек беру арқылы қолдау көрсетедi.

24-бап. Ата-анасының баланы тәрбиелеу, күтiп-бағу және асырау жөніндегi мiндетi

1. Ата-анасы немесе басқа да заңды өкілдері өздерiнің қабiлетi мен қаржы мүмкіндiктерi шегiнде баланың жан-жақты дамуы үшiн қажеттi жағдай жасауға мiндеттi.

2. Ата-анасы баланы тәрбиелеуге, оны күтiп-бағуды жүзеге асыруға, материалдық жағынан қолдап, оның әл-ауқатына қамқорлық жасауға, тұрғын үймен қамтамасыз етуге міндеттi.

25-бап. Баланың ата-анасымен бipгe тұру құқығы

1. Баланың өз ата-анасымен немесе басқа да заңды өкілдерiмен бiрге тұруға құқығы бар.

2. Баланың, ата-анасының немесе заңды өкілдерiнiң ықтиярынсыз баланы ата-анасынан немесе заңды өкілдерiнен айыруға тыйым салынады. Оларды айыру туралы шешiмдi ерекше жағдайларда және баланы қорғау мақсатында қандай дәрежеде қажет болуына қарай сот қана қабылдайды.

3. Ата-анасы бiр-бiрiнен бөлек тұрған жағдайда баланың тұратын жерi ата-анасының келiсiмiмен, ал ол болмаған жағдайда, ата-аналар арасындағы дау сот арқылы шешiледi. Бұл орайда сот бала ата-анасының жеке қасиеттерi мен жағдайларын, сондай-ақ баланың мүдделерi мен пiкiрiн ескередi.

26-бап. Баланың өзiнен бөлек тұратын ата-анасымен қарым-қатынас жасау құқығы

1. Баланың өмiрi мен денсаулығына қатер төндiретiн жағдайлардың болуын қоспағанда, баланың өзiнен бөлек тұратын ата-анасы туралы ақпарат алуға, олармен кездесiп, араласып тұруға құқығы бар.

2. Бала құқығын шектеуге байланысты туындаған, осы бапта көзделген даулар сот тәртiбiмен шешiледi.

5-тарау. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланың құқықтары

27-бап. Қорғаншылық, қамқоршылық және патронат

1. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаға оның мүлiктiк және мүлiктiк емес жеке құқықтарын қорғау үшiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес қорғаншы немесе қамқоршы белгiленедi.

2. Қорғаншылық он төрт жасқа толмаған балаларға белгiленедi, ал қамқоршылық он төрт жастан он сегiз жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандарға белгiленедi.

3. Жергiлiктi атқарушы органдар қорғаншылық және қамқоршылық органдары болып табылады.

4. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, соның iшiнде тәрбиелеушi, емдеушi немесе басқа мекемедегi балаға Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес патронат белгiленуi мүмкiн.

5. Қорғаншылық немесе қамқоршылық белгiленген баланың аға-iнiлерi және апа-сiңлiлерi бар болса, олардың бiрге тұруы үшiн жағдай жасалады.

28-бап. Бала асырап алу

Отбасында өсiріп-жетiлдiру мен тәрбиелеу үшiн жағдайлар жасау мақсатында ата-анасының қамқорлығынсыз қалған бала Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен асырап алуға берiлуi мүмкін.

29-бап. Баланы тәрбиелейтiн, емдейтiн және сол сияқты өзге де мекемелерде күтiп-бағу мен тәрбиелеу

1. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған бала, оны отбасында тәрбиелеуге беруге мүмкіндiк болмаған жағдайда, тәрбиелейтiн, емдейтiн немесе сол сияқты өзге де балалар мекемелерiне орналастырылуға тиiс.

2. Балаға тиесiн алимент, жәрдемақы және басқа әлеуметтiк төлемдер оның жеке шотына аударылады және Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен төленедi.

3. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған тәрбиелейтiн, емдейтiн және сол сияқты өзге де мекемелердегi балаға отбасылық тәрбиеге жақындатылған жағдай жасалады. Баланың күтіп-бағуды пайдалануға, тәрбие, бiлiм алуға, жан-жақты дамуға, ар-ожданы мен қадiр-қасиетінің құрметтелуiне, өз мүдделерiнің қамтамасыз етiлуiне, ана тiлінiң, мәдениетiнiң, ұлттық әдет-ғұрпы мен дәстүрiнің сақталуына құқығы бap.

4. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар тәрбиеленетiн, емделетiн және сол сияқты өзге де мекемелердiң аталған мекемелердегi балаларға қатысты педагогикаға жат немесе азғындық әрекеттер жасаған қызметкерлерi Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес жауаптылықта болады.

5. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған тәрбиелейтiн, емдейтiн және соған ұқсас басқа да мекемелердегi баланың құқықтары мен мүдделерiн қорғауды, оның жұмысқа орналасуына жәрдемдесудi жергiлiктi атқарушы органдар жүзеге асырады. Ата-анасынан кәмелеттiк жасқа толғанға дейiн айрылған жетiм балаларға Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңдарына сәйкес пайдалануға мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй беріледi.

30-бап. Баланың құқықтарын қорғау жөніндегi функцияны жүзеге асыратын ұйымдар

1. Балалар үйлерiне туғаннан бастап үш жасқа дейінгi жетiм балалар және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар қабылданады. Балаларды Балалар үйiнде уақытша күтіп-бағу үшiн арнаулы бөлiмше ашылады.

Мамандандырылған Балалар үйлерiне туғаннан бастап төрт жасқа дейiнгi, психикасының және дене бiтiмiнiң дамуында кемiстiгi бар балалар қабылданады.

Арнаулы бiлiм беру ұйымдарына он бiр жастан бастап он сегiз жасқа дейiнгi, мiнез-құлқы ауытқымалы балалар орналастырылады.

Интернаттық ұйымдарға үш жастан бастап он сегiз жасқа дейiнгi жетiм балалар және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар қабылданады.

Жалпы үлгiдегi жалпы білiм беретiн мектеп-интернатқа жетiм балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар, сондай-ақ күн көрiсi төмен және көп балалы отбасылардың алты жастан бастап он сегiз жасқа дейiнгi, осы үлгiдегi ұйымдарда күтіп-бағылуға қайшы келетiн медициналық көрсеткiштерi жоқ балалар қабылданады. Интернаттық ұйымдар кәмелетке толмағандарға тұратын орын бере отырып, тәрбиелеуге, бiлiм беруге және күтiп-бағуға мемлекеттiк кепiлдiктi қамтамасыз етедi.

Ақыл-eci кем балаларға арналған интернат-үйлерге төрт жастан бастап он сегiз жасқа дейiнгi, күтіп-бағуды, медициналық, тұрмыстық қызмет көрсетудi және әлеуметтiк-еңбекке бейiмделудi қажет ететiн балалар қабылданады.

Отбасы үлгiсiндегi балалар ауылдарына он сегiз жасқа дейiнгi жетiм балалар және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар қабылданады. Балаларды отбасы үлгiсiндегi балалар ауылдарына қабылдаудың және оларды күтiп-бағу жағдайының тәртiбi отбасы үлгiсiндегi балалар ауылы және Жасөспiрiмдер үйлерi туралы Қазақстан Республикасының заңдарымен айқындалады.

Балалар ауылы (балалар үйi) әкiмшiлiгiнiң шешiмi негiзiнде балалар үйлерi мен балалар ауылының жиырма үш жасқа дейiнгi түлектерi, он алты жастан бастап балалар ауылы мен балалар үйлерiнен көшiрiлген тәрбиеленушiлер Жасөспiрiмдер үйлерінде әлеуметтiк бейiмделуден өтуi мүмкiн.

Кәмелетке толмағандарды уақытша оқшаулау, бейiмдеу және оңалту орталықтарына қадағалаусыз және қараусыз қалған үш жастан бастап он сегiз жасқа дейiнгi балалар олардың ата-аналарын немесе басқа заңды өкілдерiн анықтау үшiн қабылданады.

2. Баланың құқықтарын қорғау жөнiндегi функцияларды жүзеге асыратын ұйымдарға балаларды қабылдау және оларды күтiп-бағу талаптары, осы Заңмен белгiленбеген бөлiгiнде, Қазақстан Республикасының Үкiметi уәкiлеттiк берген орган бекiткен осы ұйымдар туралы ережемен айқындалады.

6-тарау. Мүгедек баланың құқықтары

31-бап. Мүгедек баланың толымды өмiрге құқықтары

1. Мүгедек баланың қоғам өмiрiне белсене араласуына ықпал ететiн өз қадiр-қасиетiн қамтамасыз ету жағдайындағы толымды өмiрге денi сау балалармен бiрдей құқығы бар.

2. Мүгедек бала өзiнің дене бiтiмiне, ақыл-ес қабiлетiне және тiлегiне сай бiлiм алуға, қызмет түрi мен кәсiптi таңдауға, шығармашылық және қоғамдық қызметтерге қатысуға құқылы.

3. Ақыл-есiнiң немесе дене бiтiмiнiң дамуында кемiстiгi бар балаларды қоса алғанда, мүгедек балалар мамандандырылған балалар ұйымдарында медициналық-әлеуметтiк көмек aлуға құқылы.

32-бап. Мүгедек баланы жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттiк кепiлдiктер

1. Мемлекеттiк органдар және жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүгедек баланың денсаулық жағдайын, қажеттерi мен мүмкiндiктерiн ескере отырып, оны оқыту, кәсiптiк даярлау, лайықты жұмыс тауып беру және жұмысқа орналастыру үшiн қажеттi жағдайлар жасауға мiндеттi.

2. Мүгедек балалардың жұмысқа орналасуын қамтамасыз ету, оларды кәсiби даярлау мен қайта даярлауды ұйымдастыру жөнiндегi қызметтi жеке жүзеге асыратын және заңды тұлғалар үшiн Қазақстан Республикасының заң актiлерiмен жеңiлдiктер белгiленуi мүмкiн.

33-бап. Мүгедек балаларға мемлекеттiк көмек

1. Мемлекет мүгедек балаларды қолдауға бағытталған медициналық, құқықтық, әлеуметтiк-экономикалық шаралар кешенiн жүзеге асырады.

2. Мүгедек балаларға көрсетiлетiн мемлекеттiк көмек Қазақстан Республикасының заң актiлерiмен белгiленедi.

3. Мүгедек балаларды тәрбиелеушi және оларды күтiп-бағуды жүзеге асырушы ата-аналардың және басқа да заңды өкілдердің мемлекеттiк көмек алуға құқығы бар.

7-тарау. Бала және қоғам

34-бап. Ұлттық және әлемдiк мәдениетке баулу

1. Мемлекет балалардың Қазақстан халқының тарихымен, дәстүрлерiмен, рухани қазыналарымен және әлемдік мәдениет жетiстiктерiмен танысуына мүмкіндiк жасайды.

2. Мемлекет балалардың шығармашылық және ғылыми қабiлетiн дамыту үшiн ұйымдар құруды, кино және бейнефильмдер, теледидар және радио хабарларын шығаруды, балаларға арналған газеттер, журналдар, кiтаптар басып шығаруды көтермелейдi, Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен оларға қолжетiмдiлiктi қамтамасыз етедi.

3. Порнографияны, қатыгездiк пен зорлық-зомбылықты дәрiптейтiн, адамның қадiр-қасиетiн қорлайтын, балаларға зиянды әсер ететiн және құқық бұзушылыққа ықпал ететiн бұқаралық ақпарат құралдарын, әдебиеттi, ойын-сауық және басқа iс-шараларды пайдалану заң бойынша қудаланады.

35-бап. Бала және дiн

1. Мемлекет баланың ата-анасының немесе олардың орнындағы адамдардың дiни дүниетанымына негiзделген тәрбиеге араласпауға, бiлiм беру, тәрбиелеу, емдеу ұйымдарының және өзге де сол сияқты мекемелердiң шегiнен тыс жерлерде баланың қатысуымен дiни жоралардың жасалуына, аталған әрекеттер баланың өмiрi мен денсаулығына қатер төндiретiн, оның құқығын бұзатын және жауапкершiлiгiн шектейтiн жағдайларды қоспағанда, кепiлдiк бередi.

2. Кәмелеттiк жасқа толмаған балаларға қатысты дiни жоралар ата-анасының немесе олардың орнындағы адамдардың келiсiмiмен жасалады. Балаларды дiнге тарту жөнiндегi мәжбүрлеу шараларына жол берiлмейдi.

36-бап. Баланы әлеуметтiк ортаның терiс ықпалынан қорғау

1. Мемлекеттiк органдар, жеке және заңды тұлғалар баланы оның денсаулығына, имандылық жағынан және рухани дамуына зиян келтiретiн әлеуметтiк ортаның, ақпараттың, насихат пен үгiттiң терiс ықпалынан қорғауға мiндеттi.

2. Салауатты өмiр салтын насихаттау мен балаға құқықтық бiлiм берудi мемлекет өз саясатының басым бағыттарының бiрi деп таниды.

3. Қылмыстың, зорлық-зомбылықтың немесе өзге де заңсыз әрекеттің салдарынан тән немесе жан жарақатын алған балаға денсаулығын қалпына келтіру және әлеуметтiк бейiмделу үшiн қажеттi көмек көрсетiлуге тиiс.

37-бап. Баланы алкогольдi өнiмдер мен темекi бұйымдарының зиянды әсерiнен қорғау

1. Баланың ата-анасы, басқа да заңды өкілдері, мемлекеттiк органдар, сондай-ақ баланы тәрбиелеу мен оған бiлiм беру функциясын жүзеге асыратын ұйымдар салауатты өмiр салтын және алкогольдi өнiмдер мен темекi бұйымдарының зиянды екенiн насихаттауға мiндеттi.

2. Балаға алкогольдi iшiмдiктердi, темекiнi және темекi бұйымдарын сатуға тыйым салынады.

3. Алкогольдi өнiмдер мен темекi бұйымдарын өндiруде немесе сатуда бала еңбегiн пайдалануға тыйым салынады.

4. Балалар тауарларын сататын сауда ұйымдарында және мәдениет мекемелерiнде, сондай-ақ балаларға арналған iс-шараларды жүргiзу кезiнде шылым шегуге, темекi бұйымдарын сатуға тыйым салынады.

5. Балалар мекемелерiнде, бiлiм беру ұйымдарында және оларға iргелес жүз метр радиустегi аумақта алкоголь өнiмдерiн сатуға тыйым салынады.

38-бап. Баланы есiрткi, психотроптық, күштi әсер ететiн немесе улы заттардан қорғау

1. Бала есiрткi, психотроптық, күштi әсер ететiн немесе улы заттарды қолданудан, оларды дайындаудан, сатудан немесе өзге де жолдармен таратудан қорғауға тиiс.

2. Баланы есiрткi, психотроптық заттарды тұтынуға тартқаны үшiн Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген жауаптылық шаралары қолданылады.

39-бап. Бала және қоғамдық ақпарат құралдары

1. Балаларға арнап нәсілдiк, ұлттық, әлеуметтiк және дiни өшпендiлiктi өршiтуге бағытталған, тектiк-топтық ерекшелiктi, соғысты насихаттайтын, конституциялық құрылысты күштеп өзгертуге және Қазақстан Республикасының аумақтық тұтастығын бұзуға шақыратын үндеулерi, порнографиясы бар немесе баланың рухани және имандылық жағынан дамуына өзгеше зиян келтiретiн ойыншықтарды, кинофильмдердi, дыбыс– және бейнежазбаларды көрсетудi, сатуды, сыйға тартуды, көбейтудi және прокатқа берудi жүзеге асыруға, әдебиеттердi, газеттердi, журналдарды және басқа бұқаралық ақпарат құралдарын таратуға тыйым салынады.

2. Осы баптың 1-тармағында аталған әрекеттердiң жасалғаны үшiн Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген жауаптылық шаралары қолданылады.

40-бап. Баланы жезөкшелiк пен порнографиядан қорғау

Баланы жезөкшелiкпен айналысуға тартқандарға, балаға порнографиялық материалдарды немесе заттарды, баспа басылымдарын, кино– немесе бейнематериалдарды, порнографиялық сипаттағы және эротикалық мазмұндағы өзгеде нәрселердi таратқандарға, жарнамалағандарға немесе сатқандарға Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген тәртiппен жауаптылық белгiленедi.

41-бап. Баланы соғыс қимылдарына қатыстыруға тыйым салу

Баланы соғыс қимылдарына, қарулы жанжалдарға тартуға, балалардың әскерилендiрiлген құрамаларын құруға тыйым салынады.

8-тарау. Баланың құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау

42-бап. Баланы заңсыз алып кетуден қорғау

Мемлекет Қазақстан Республикасының заңдарына және халықаралық мiндеттемелерге сәйкес, орындалу мақсаттарына, нысандары мен әдiстерiне қарамастан, балаларды заңсыз алып кетудiң, ұрлап әкетудiң, олармен сауда жасаудың алдын алу мен жолын кесу, сондай-ақ оларды тұрақты тұратын елiне қайтару жөнiнде шаралар қолданады.

43-бап. Баланың заңды өкілдерi

1. Баланың заңды өкілдерi барлық мемлекеттiк органдар мен ұйымдарда, оның iшiнде соттарда кез келген тұлғамен қарым-қатынаста, арнайы өкiлеттiксiз баланың (немесе баланы асырап алуы) туралы куәлiгi, ата-аналарының паспорты, қорғаншының жеке басының куәлiгi негiзiнде балаларға өкілдiк етудi және олардың құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерiн қорғауды жүзеге асырады.

2. Қазақстан Республикасының заңдарында кәмелетке толмағандардың дербес азаматтық, неке-отбасылық, еңбек және өзге де құқықтық қатынастарға түсу және өз құқықтары мен мүдделерiн қорғау құқығы көзделген жағдайларды қоспағанда, он төрттен он сегiз жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандардың құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерiн олардың заңды өкілдерi қорғайды.

3. Тәрбиелеу, емдеу ұйымдарындағы, халықты әлеуметтiк қорғау ұйымдарындағы балаларға өкілдiк ету мен олардың мүдделерiн қорғауды осы ұйымдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырады.

4. Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаға өкілдік ету мен оның құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерiн қорғау yaқытша, баланы отбасына немесе балалардың құқықтарын қорғау жөнiндегi функцияны жүзеге асырушы ұйымға орналастырғанға дейiн қорғаншылық, және қамқоршылық органына жүктеледi.

44-бап. Мемлекеттiк органдар және баланың құқықтарын қорғау

Балалардың құқықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерiн қорғауды өздерiнiң өкiлеттiктерiне сәйкес мемлекеттiк органдар жүзеге асырады.

45-бап. Осы Заңды орындау кезiнде дауларды шешудiң сот тәртiбi

Ата-аналар (олардың орнындағы адамдар), сондай-ақ балаға бiлiм беру, оны тәрбиелеу, дамыту, оның денсаулығын сақтау, оны әлеуметтiк қорғау мен оған әлеуметтiк қызмет көрсету, оның әлеуметтiк бейiмделуіне, әлеуметтiк оңалуына жәрдемдесу жөнiндегi iс-шараларды және (немесе) ол қатысатын iс-шараларды жүзеге асырушы адамдар Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiпте, баланың денсаулығына, мүлкiне келтiрiлген зиянды, сондай-ақ моральдық зиянды өтеу туралы талап арызбен сотқа жүгiнуге құқылы.

46-бап. Қазақстан Республикасындағы балалардың жағдайы туралы мемлекеттiк баяндама

Қазақстан Республикасындағы балалардың жағдайы туралы жыл сайынғы мемлекеттiк баяндаманы балаларды қорғау саласындағы уәкiлеттi орган Қазақстан Республикасының Президентiне ұсынады және ол ресми басылымда жарияланады.

47-бап. Босқын және амалсыз қоныс аударушы балалардың құқықтарын қорғау

1. Босқын және амалсыз қоныс аударушы балалардың өз мүдделерiнiң қорғалуына құқығы бар.

2. Баланың тұрып жатқан жерiндегі қорғаншы және қамқоршы органдар, аумақтық көшi-қон қызметтерi ата-анасының не өзге де заңды өкілдерiнiң бар екендiгi және олардың тұратын жерi туралы мәлiметтер алуға жәрдемдеседi, қажет болған жағдайда баланы емдеу-профилактикалау немесе бала құқықтарын қорғау жөнiндегi функцияларын жүзеге асыратын өзге де ұйымдарға орналастырады.

9-тарау. Бала жауапкершілігінің және оның мінез-құлқына әсер етуден ерекшеліктері

48-бап. Бала жауапкершiлігінің ерекшелiктерi

1. Құқыққа қарсы әрекет жасаған бала Қазақстан Республикасының заң актілерiне сәйкес жауапты болады.

2. Мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдар жаза түрiн белгiлеу кезiнде баланың өмiр сүру мен тәрбиелену жағдайын, психикалық даму деңгейiн, жеке басының өзге де ерекшелiктерiн, сондай-ақ оған жасы үлкен адамдардың ықпалын ескеруге тиiс.

49-бап. Баланың мiнез-құлқына әсер етудің ерекшелiктерi

Ата-анасы және басқа да заңды өкілдері ата-аналық құқықтарын жүзеге асырған кезде баланың дене және психикалық денсаулығына, оның имандылық дамуына зиян келтiруге құқылы емес. Баланы тәрбиелеу тәсiлдерiнде баланың адамдық қадiр-қасиетiне менсiнбей, қатал, дөрекi қарау, оны қорлау немесе қанау болмауға тиiс.

10-тарау. Қорытынды ережелер

50-бап. Қазақстан Республикасының бала құқықтары туралы заңдарын бұзғаны үшiн жауапкершілік

1. Қазақстан Республикасының бала құқықтары туралы заңдарының бұзылуына кiнәлi адамдар Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес жауапты болады.

2. Ата-аналық мiндеттерiн орындаудан жалтару ата-ананың (олардың орнындағы адамдардың) балаларды тәрбиелеу мен күтiп-бағу мiндеттерiн тиiсiнше орындамауы, ата-ананың перзентханадағы (оның бөлiмшесiндегі) немесе балаларды емдеу мекемесiндегi баласынан бас тартуы, балаларды қадағалаусыз қалдыруы, оларға қатыгездiкпен қарауы, оларды қанауы ата-аналық құқықтарынан айыруға немесе оларды ата-аналардың орнындағы адамдардан шектеуге әкеп соғады.

Баланы алып қойған кезден бастап балаға арналған жәрдемақы төлеу, сондай-ақ өзге де төлемдер соттың шешiмi бойынша тоқтатылады.

3. Ата-ана (олардың орнындағы адамдар) балаларға арналған жәрдемақыларды және өзге де төлемдердi мақсатсыз пайдаланған жағдайда, егер бұл баланың мүдделерiне елеулi нұқсан келтiрсе, әлеуметтiк қорғау органдары, қорғаншы және қамқоршы органдар, кәмелетке толмағандардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссиялар немесе прокурор бала мүдделерiне орай оған негiзсiз жұмсалған қаражатты өтеу туралы талап қояды. Сот арқылы өндiрiлген қаражат баланың жеке шотына аударылады.

4. Ата-аналық құқықтарынан айырылған ата-ана ата-аналық құқықтарынан айырылуынa қатысты балаларға алименттер төлеу жөнiндегi мiндеттерден босатылмайды.

51-бап. Уәкiлеттi органның Қазақстан Республикасының бала құқықтары туралы заңдарының сақталуын iске асыруды үйлестiруi

Балалар құқықтарын қорғау саласындағы уәкiлеттi органды Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

Балалар құқықтарын қорғау саласындағы орталық уәкiлеттi орган:

1) бала құқықтарын қорғау саласындағы басқа мүдделi уәкiлеттi органдардың қызметiн үйлестiредi және бағыттайды;

2) баланың негiзгі құқықтарын iске асыру жөнiндегi әртүрлi бағдарламалар әзірлейдi;

3) балалар өмiрi көрсеткiштерiнiң ең төменгi әлеуметтiк стандарттарын, нормалары мен нормативтерiн жақсарту жағына қарай жыл сайын қайта қарауды қамтамасыз етедi;

4) балалар құқықтарын қорғау саласындағы уәкiлеттi органдардың халықаралық ынтымақтастық iсiндегi қызметiн үйлестiредi.

2006.31.01. № 125-III ҚР Заңымен 52-бап жаңа редакцияда (бұр. ред. қара)

52-бап. Қазақстан Республикасының бала құқықтары туралы заңнамасының сақталуына бақылау жасау

1. Қазақстан Республикасының бала құқықтары туралы заңнамасының сақталуына бақылау жасау баланың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз етуге бағытталған және оны уәкілетті мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген құзыреті шегінде жүзеге асырады.

2. Жеке және заңды тұлғалардың баланың құқықтарын іске асыруға бағытталған қызметі бақылау объектісі болып табылады.

3. Бақылау тексерулер (жоспарлы, жоспардан тыс) түрінде жүзеге асырылады.

4. Жоспарлы тексерулер уәкілетті мемлекеттік органдар бекітетін кестелерге сәйкес жылына бір рет кезеңділікпен жүзеге асырылады.

Жоспардан тыс тексерулер баланың қорғалатын құқықтары мен заңды мүдделерін бұзу қаупін дереу жоюды талап ететін, сондай-ақ азаматтардың өтініштеріне дереу назар аударуды талап ететін жағдайларда жүзеге асырылады.

Тексеруді жүргізу мерзімі бес күннен аспауға тиіс.

53-бап. Баланың құқықтарын қорғау жөнiндегi функцияларды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар мен ұйымдардың қызметiн үйлестiру

Баланың құқықтарын қорғау жөнiндегi функцияларды жүзеге асыратын мемлекеттік органдар мен ұйымдардың қызметiн үйлестiрудi Қазақстан Республикасының Yкiметi жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаев

Орта білім беру ұйымдарында сынып жетекшілігі туралы ережені бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 12 қаңтардағы № 18 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2016 жылы 15 ақпанда № 13067 болып тіркелді.

       "Білім туралы" 2007 жылғы 27 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабының 12-2) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

       1. Қоса беріліп отырған орта білім беру ұйымдарындағы сынып жетекшілігі туралы ереже бекітілсін.

      2. Мектепке дейінгі және орта білім, ақпараттық технологиялар департаменті (Ж.А. Жонтаева) заңнамада белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

      2) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оны мерзімді баспа басылымдарында және "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға, сондай-ақ Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде орналастыру үшін "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына" жіберілуін;

      3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің ресми интернет-ресурсында орналастыруды;

 4) Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде тіркеуден өткеннен кейін он күн ішінде осы бұйрықтың 2-тармағының 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген шаралардың орындалуы туралы мәліметті Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің Заң департаментіне беруді қамтамасыз етсін.

 3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Білім және ғылым вице-министріне жүктелсін.

 4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

 Орта білім беру ұйымдарында сынып жетекшілігі туралы ереже
 1. Жалпы ережелер

       1. Осы орта білім беру ұйымдарындағы сынып жетекшілігі туралы ереже (бұдан әрі – Ереже) "Білім туралы" 2007 жылғы 27 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабының 12-2) тармақшасына сәйкес әзірленді.

      2. Ереже сыныптағы білім алушылардың оқу-тәрбие процесі шеңберіндегі қызметін үйлестіру бойынша педагогке (бұдан әрі - сынып жетекшісі) жүктелген функцияларды айқындайды.

      Ескерту. 2-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Білім және ғылым министрінің 07.04.2020 № 132 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
 
 

       3. Сынып жетекшісі өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасының "Білім туралы", "Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы" заңдарына және білім беру  саласындағы Қазақстан Республикасының басқа да заңнамалық және нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес жүзеге асырады.

      4. Сынып жетекшісінің қызметі – білім беру ұйымының жарғысы, білім алушыларға білім берудің өзекті міндеттері, жаңартылған мазмұны, әдіснамасы, сондай-ақ тәрбие нысандары ескерілген тұлғалық бағдарлы тәсіл негізінде құрылған мақсатқа сай бағытталған, жүйелі, жоспарланған процесс.

      5. Сынып жетекшісі тәрбие жұмысын ұйымдастыру саласында тиісті теориялық және практикалық білімді және оқыту дағдыларын меңгеріп, жоғары өнегелілік қасиеттерге ие бола, білім алушыларды жігерлендіріп, оларға қолдау көрсетіп және биік адами мұраттарға бағыттайды.

      Сынып жетекшісіне тағайындауға кандидатураларды іріктеуді білім беру ұйымының әкімшілігі жүзеге асырады, кейін басшының бұйрығымен бекітіледі.

      6. Сынып жетекшісі қызметіне бақылауды жалпы орта білім беру ұйымы басшысының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары жүзеге асырады.

      7. Білім беру процесінің қатысушылары білім беру ұйымдарының әкімшілігі, педагогтер, сынып жетекшілері, білім беру ұйымдарындағы жұмыскерлер (мектептің медициналық қызметкерлері, психологтар, логопедтер), білім алушылар, олардың ата-аналары және өзге де заңды өкілдері болып табылады.

 2. Сынып жетекшісі қызметінің мақсаты мен міндеттері

      8. Сынып жетекшісі қызметінің мақсаты – білім алушының азаматтық өзіндік санасын, жалпы мәдениетін, салауатты өмір салтын, өзін-өзі дамытуы мен өзін-өзі іске асыруын қалыптастыруы, оның тұлғалық өзін-өзі анықтауы, қоғамда табысты әлеуеттенуі мен бейімделуі үшін, білім алушылардың шығармашылығын дамыту, бос уақытын мазмұнды ұйымдастыру үшін жағдай жасау.

      Жалпы орта білім беру мазмұнында базалық құндылықтар: қазақстандық патриотизм және азаматтық жауапкершілік, құрмет, ынтымақтастық, еңбек және шығармашылдық, ашықтық, өмір бойы білім алу болып табылады.

      9. Сынып жетекшісі қызметінің міндеттері:

      1) сынып активін қалыптастыру;

      2) әр білім алушының тұлғасын дамыту, өзін-өзі таныту, оның әлеуеттік қабілеттерін ашу және қайталанбастығын сақтау үшін қолайлы психологиялық-педагогикалық жағдай жасау;

       3) білім алушылардың құқықтары мен мүдделерін қорғау;

      4) сыныпта білім алушылармен жүйелі жұмыс ұйымдастыру;

      5) тұлғаның шығармашылық, рухани, табиғи мүмкіндіктерін дамыту;

      6) салауатты өмір салтына ынталандыру;

      7) оқушыларда адамгершілік-өнегелік және рухани қасиеттерді қалыптастыру, толеранттылыққа баулу;

      8) азаматтық пен патриотизмге, өз Отаны - Қазақстан Республикасына сүйіспеншілікке, мемлекеттік рәміздер мен мемлекеттік тілді құрметтеуге, халық дәстүрлерін қастерлеуге, Конституцияға қайшы және қоғамға жат кез келген көріністерге төзбеуге тәрбиелеу;

      9) белсенді азаматтық ұстанымы бар жеке адамды тәрбиелеу, республиканың қоғамдық-саяси, экономикалық және мәдени өміріне қатысу қажеттігін, жеке адамның өз құқықтары мен міндеттеріне саналы көзқарасын қалыптастыру;

      10) отандық және әлемдік мәдениеттің жетістіктеріне баулу; қазақ халқы мен республиканың басқа да халықтарының тарихын, әдет-ғұрпы мен дәстүрлерін зерделеу; мемлекеттік тілді, орыс, шетел тілдерін меңгерту;

      11) оқушылардың бойында ұжымдық пен басқаларға жауапкершілік, және сезімдік, достық тұрғысынан топта жұмыс істеуде қабілеттілігін қалыптастыру;

      12) балаларға арналған қауіпсіз ортаны қалыптастыру.

 3. Сынып жетекшісінің функциясы

      10. Сынып жетекшісінің функциялары.

      1) Ұйымдастыру-үйлестіру функциялары:

      сынып ұжымын дамытудың талдауына, жай-күйіне және даму перспективасына қарай, құрастырылған орта білім беру ұйымының тәрбие жұмысы жоспарын ескере отырып сынып жетекшісі қызметінің жоспарын әзірлеу. Тәрбиелік қызметтің нәтижелерін болжау;

      педагогтермен және білім беру, денсаулық сақтау ұйымдарының басқа қызметкерлерімен, білім алушылардың ата-аналарымен және басқа заңды өкілдерімен өзара іс-қимыл жасау, оларға білім алушыларды тәрбиелеуде көмек көрсету (жеке, психолог, әлеуметтік педагог, қосымша білім беру педагогы арқылы);

      жалпымектептік ұжым қызметі шеңберінде білім алушылар тұлғасының оң әлеуетін дамыту үшін тиімді білім беру процесін ұйымдастыру;

      білім алушылардың орта білім беру ұйымында және мектептен тыс ұйымдарда сабақтан тыс уақытта, сондай-ақ қосымша білім беру жүйесі (үйірмелерге, байқауларға, викториналарға, олимпиадаларға, байқауларға қатыстыру, экскурсиялар ұйымдастыру, театрларға, көрмелерге бару) арқылы алған түрлі қызметін ынталандыру және ескеру;

      білім алушылармен, олардың ата-аналарымен және басқа заңды өкілдерімен оқыту жұмысын ұйымдастыру;

      халықтың әлеуметтік осал топтарынан шыққан балаларды анықтау, есепке алу және жұмыс жүргізу;

      білім алушылардың кәсіби өзін-өзі анықтауына, мамандықты саналы таңдауына ықпал ету.

      сынып жетекшілерінің әдістемелік бірлестік жұмысына қатысуы;

      тәрбие жұмысын сынып ұжымымен жоспарлау, білім алушылармен, олардың ата-аналарымен және өзге де заңды өкілдерімен жүргізілетін жеке жұмыс жоспарын әзірлеу;

      жалпымектептік жоспарлаудың негізгі қағидаттарының орындалуын ескере отырып, сыныппен жүргізілетін тәрбие жұмысын жоспарлау нысандарын анықтауға;

      сыныпта тәрбие процесін ұйымдастыруға пән мұғалімдерін, білім алушылардың ата-аналарын және өзге де заңды өкілдерін, басқа салалардың мамандарын (ғылым, өнер, спорт, құқық қорғау органдары және т.б) тарту;

      сыныпта оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру, оқушыларды сынып және мектеп ұжымдарының жүйелі қызметіне қатыстыру;

      білім алушылардың жеке ерекшеліктерін, олардың отбасындағы және   мектептегі тіршілік әрекетін зерделеу;

      білім алушылардың мінез-құлқындағы девиантты көріністерді қадағалау және дер кезінде айқындау, тиісті педагогикалық және психологиялық көмек көрсету, мектеп әкімшілігін хабардар ету;

      білім алушыларға олардың аса күрделі өмірлік проблемалары мен жағдайларын шешуде көмек көрсету;

      білім алушылардың әлеуметтік, психологиялық және құқықтық қорғалуын ұйымдастыру;

      сынып ұжымында қолайлы психологиялық ахуал жасау;

      салауатты өмір салтын насихаттау;

      білім алушылардың ата-аналарын және өзге де заңды өкілдерін олардың үлгерімі мен тәртібі туралы хабардар ету, сыныптағы ата-аналар комитеті жұмысына түзету енгізіп отыру;

      жалпы білім беретін пәндер бойынша педагогтермен өзара әрекеттесу;

      сынып ұжымымен сынып сағаттарын және басқа да сабақтан тыс, мектептен тыс іс-шаралар өткізу;

       сынып құжаттамасын (білім алушылардың жеке істері, сынып журналы, күнделіктерінің толтыруын қадағалау), сондай-ақ орта білім беру ұйымының нормативтік актілерімен айқындалған басқа да құжаттамаларды жүргізу;

      өзін-өзі сақтау және бейтаныс адамдармен қарым-қатынас жасау дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді;

      техникалық қауіпсіздік ережелерін сақтау;

      сыныптан тыс және мектептен тыс іс-шараларды өткізу кезінде білім алушылардың өмірі мен денсаулығын сақтауды қамтамасыз ету;

      білім беру ұйымының басшысын бала құқықтарының бұзылу (қорқытып алу, бопсалау, балалардың қаза болу және басқа да жазатайым оқиғалар) және білім алушының құқыққа қарсы әрекеттер (әрекетсіздік) жасау фактілері туралы уақтылы хабардар ету.

      2) Коммуникативті функциялар:

      білім алушылар арасында тұлғааралық қатынасты реттеу;

      сыныпта ортақ қолайлы психологиялық ахуал орнатуға ықпал ету;

      білім алушыларға құзыреттілік қасиеттер қалыптастыруда көмек көрсету.

      3) Талдамалы функциялар:

      білім алушылардың жеке ерекшеліктерін және олардың даму динамикасын зерделеу;

      тұлғаның және ұжымның тәрбиелілік деңгейін талдау және бағалау;

      білім алушы тұлғасының қалыптасуына отбасы тәрбиесінің ықпалын талдау және бағалау;

      сыныптағы білім алушылардың үлгерімі мен жалпы даму динамикасына жүйелі түрде талдау жасауды жүзеге асыру.

      4) Бақылау функциялары:

      сыныптағы білім алушылардың оқу үлгерімін, сабаққа қатысуын, сыртқы келбетіне бақылау жасауды жүзеге асыру.

      Ескерту. 10-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Білім және ғылым министрінің 07.04.2020 № 132 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
 
 

      11. Сынып жетекшісінің функцияларына сәйкес білім алушылармен жүргізетін мынадай жұмыс нысандарын таңдайды:

      1) жеке (әңгімелер, кеңестер, мәселені бірге шешу жолдарын іздестіру және тағы басқалар);

      2) топтық (шығармашылық бірлесткітер, өзін өзі басқару органдары және басқалар);

      3) ұжымдық (байқаулар, спектакльдер, концерттер, жорықтар, слеттер, жарыстар және тағы басқалар).

      Білім алушылармен жүргізетін жұмыс нысандарын таңдауда:

      орта білім беру ұйымының міндеттеріне сәйкес қызмет мазмұнын және негізгі түрлерін анықтауды;

      білім беру процесін ұйымдастыру принциптерін, білім алушылардың қажеттіліктерін, қызығушылықтарын және мүмкіндіктерін, сыртқы жағдайларды ескеруді;

      сыныптағы білім алушылардың әлеуметтік маңызды, шығармашылық қызметінің мазмұны, әдістері мен формаларының тұтастығын қамтамасыз етуді басшылыққа алған дұрыс.

 4. Сынып жетекшісінің қызметін ұйымдастыру

      12. Сынып жетекшісі сынып ұжымымен және ондағы жеке білім алушылармен мынадай жұмыстарды жүзеге асырады:

      1) үнемі сабаққа келмегендерді және кешіккендерді айқындайды, олардың келмеу немесе кешігу себептерін анықтайды, сабаққа қатыспаудың және кешігіп келудің алдын алу жұмысын жүргізеді;

      2) сынып кабинетінде білім алушылардың кезекшілігін ұйымдастырады;

      3) білім алушылармен, оның ішінде олардың мінез-құлқында девианттылық пайда болған жағдайда жүргізілетін әртүрлі жеке жұмыс нысандарын ұйымдастырады.

      13. Сынып жетекшісі апта сайын:

      1) білім алушылардың күнделік толтыруын тексеруде апта бойы алған бағаларының қойылуын тексереді;

      2) тәрбие жұмысының жоспарына сәйкес сынып жетекшісі сағатын (сынып сағатын) өткізеді;

      3) тәрбиелеу жұмысы жоспарына сәйкес ай сайын кемінде екі тәрбиелеу іс-шарасын (сынып сағатынан бөлек) өткізеді;

      4) білім алушылардың ата-аналарымен және өзге де заңды өкілдерімен жұмыспен ұйымдастырады (жағдайға байланысты);

      14. Сынып жетекшісі ай сайын:

      1) өз сыныбындағы сабақтарға қатысады;

      2) психологтың және жеке педагогтердің кеңесін алады;

      3) сынып ұжымының және оның белсенділерінің жұмысын ұйымдастырады;

      Ескерту. 14-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Білім және ғылым министрінің 07.04.2020 № 132 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
 
 

      15. Сынып жетекшісі оқу тоқсаны бойында:

       1) сынып журналының жүргізілуін қамтамасыз етеді;

      2) сынып жетекшілері әдістемелік бірлестік жұмысына қатысады;

      3) тоқсан бойы тәрбие жұмыс жоспарының орындалуына, оқущылардың үлгерім жағдайына және тәрбиелік деңгейіне талдау жүргізеді;

      4) жаңа оқу тоқсанына арналған тәрбие жоспарын әзірлейді;

      5) сынып ата-аналарының жиналысын өткізеді;

 6) оқу бөліміне сынып оқушыларының тоқсандағы оқу үлгерімі туралы есеп тапсырады;

 16. Сынып жетекшісі жыл сайын:

 1) оқушылардың жеке істерін ресімдейді;

 2) оқу жылы бойындағы сыныптағы тәрбие жұмысының жай-күйіне, білім алушылардың тәрбиелілік деңгейіне талдау жүргізеді;

 3) сыныптың тәрбие жұмысы жоспарын (сынып жетекшісінің жоспары) жасайды;

 4) сыныптағы білім алушылар туралы статистикалық есеп жинайды және мектеп әкімшілігіне тапсырады.

 5. Сынып жетекшісінің құжаттамасы

 17. Сынып жетекшісі мынадай құжаттаманы жүргізеді:

 1) орта білім беру ұйымы жұмысының перспективалық жоспары негізінде тәрбие жұмысының жоспары. Тәрбие жұмысының талдауы мен жоспарының нысаны мектеп сынып жетекшілерінің әдістемелік бірлестігі айқындайды;

 2) білім беру ұйымы басшысы белгілеген нысанда сыныптың әлеуметтік паспорты;

 3) сыныптағы білім алушыларды педагогикалық, әлеуметтік, психологиялық, табиғи зерттеу нәтижелері;

 4) ата-аналар комитеттері мен ата-аналар жиналыстары отырыстарының хаттамалары, ата-аналар жиналыстарын дайындауға арналған материалдар;

 5) балалармен жүргізілетін тәрбие шараларының материалдары;

 6) сынып жетекшілігі бойынша әдістемелік жұмыс материалдары;

 7) тәрбие жұмысының тоқсандық, жартыжылдық және жылдық талдауы;

 8) есептер, талдау және басқа да материалдары.

 6. Сынып жетекшісінің тәрбие қызметі нәтижелілігінің өлшем шарттары

 18. Сынып жетекшісінің тәрбие қызметі нәтижелілігі төмендегі өлшемшарттармен айқындалады:

 1) сынып жетекшісі қызметінің нәтижелігін білім беру ұйымдарының әкімшілігі мен басқа да білім беру процесіне қатысатын ұйымдар талдайды және бағалайды. Осы мақсатта әрбір білім беру ұйымдарында жұмыс жүйелерінің өлшемшарттары, сондай-ақ бағалау-талдау қызметтің тәсілдері әзірленеді.

 2) сынып жетекшісінің қызметін бағалауды, әдетте, директордың оқу-тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары жүзеге асырады.

 3) сынып жетекшісі жұмысының тиімділігі өлшемшарттар негізінде бағаланады, олардың сипаттамасы:

 тәрбиеленушілердің тұлғалық сапасын және жеке қабілеттіліктерін дамыту деңгейлері;

 білім алушыларға тұрақты білім беру бағдарламасын табысты игеруді немесе үлгерім динамикасының оң болуы;

 сынып ұжымының, сыныпты тәрбиелеу жүйесінің қалыптастырылуы;

 ата-аналар балалардың сыныптағы тіршілік әрекетіне және сынып жетекшісі қызметінің нәтижелелеріне қанағаттаншылық танытуы;

 тәрбиеленушілердің әр түрлі әрекеттерде нәтижеге жетуі;

 балаға сынып қауымдастықта қолайлы болуы;

 4) өлшемшарттардың аталған жүйесі сынып ұжымының арнайы ерекшелігі мен оның тәрбие қызметін көрсететіндей болуы және қосымша көрсеткіштермен толықтырылуы да мүмкін (құқық бұзушылықтың болмауы, қоғамдық және білім алушылардың шығармашылық белсенділігі және т.б.).

 Таңдалып алынған өлшемшарттарға сәйкес психологиялық-педагогикалық диагностиканың әдістемесі, бағалау-талдау қызметтің әдістері мен тәсілдері жинақталады және қолданылады.

© 2012. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің «Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты» ШЖҚ РМК

• 2021-2022 оқу жылында білім беру ұйымдары білім беру процесін ұйымдастыру кезінде «Білім туралы», «Педагог мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңдарын басшылыққа алуға және оқу процесін төмендегідей нормативтік құжаттар негізінде жүзеге асыруға тиіс: «Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1800017669; 
• «Қазақстан Республикасындағы бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1200008170; 
• «Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1300008424;
• «Орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары үшін білім алушылардың үлгеріміне ағымдағы бақылауды, оларға аралық және қорытынды аттестаттауды өткізудің үлгілік қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 18 наурыздағы № 125 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V080005191;
• «Білім беру объектілеріне қойылатын санитарлық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 16 тамыздағы № 611 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1700015681;
• «Оқулықтардың, оқу-әдістемелік кешендерінің, құралдарының және басқа да қосымша әдебиеттердің, оның ішінде электрондық жеткізгіштегілердің тізбесін бекіту туралы»  Қазақстан Республикасы Білім және ғылым               министрінің 2021 жылғы 23 сәуірдегі № 179 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2100022622
• «ҚР Білім және ғылым министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым               министрінің 2019 жылғы 26 шілдедегі № 334 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1900019105
• «Тиісті үлгідегі білім беру ұйымдары қызметінің үлгілік қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 30 қазандағы № 595 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1900018172
• «Арнайы білім беру ұйымдары түрлерінің қызметінің үлгілік қағидаларын бекіту туралы»  Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2017 жылғы 14 ақпандағы № 66 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1700014995

ü «Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің, сондай-ақ кредиттік оқыту технологиясын есепке алғандағы жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің жан басына шаққандағы нормативтік қаржыландыру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2017 жылғы 27 қаршадағы № 596 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1700016138

• Білім беру ұйымдары білім беру қызметінде пайдаланатын қатаң есептіліктегі құжаттардың нысанын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін атқарушының 2007 жылғы 23 қазандағы № 502 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1900018691
•  «Мектепке дейінгі, орта білім беру ұйымдарын, сондай-ақ арнайы білім беру ұйымдарын жабдықтармен және жиһазбен жарақтандыру нормаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 22 қаңтардағы № 70 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1700016258
• «Білім және ғылым саласындағы азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттарын, сондай-ақ Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 27 қаңтардағы № 83 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1700015993
• «Білім беру ұйымдарының педагогтері жүргізу үшін міндетті құжаттардың тізбесін және олардың нысандарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 6 сәуірдегі № 130 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2000020317
• Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 13 тамыздағы «Короновирустық инфекцияның таралуына байланысты шектеу шаралары кезеңінде  білім беру ұйымдарында оқу процесін іске асыру жөніндегі әдістемелік ұсынымдарды бекіту туралы» № 345 бұйрығы https://nao.kz/loader/fromorg/2/51?lang=kz 
• «Қашықтықтан білім беру технологиялар бойынша оқу процесін ұйымдастыру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы № 137 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 28 тамыздағы № 374 бұйрығы https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2000021147

Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 9 шілдедегі N 591 Заңы

Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы

Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 9 шілдедегі N 591 Заңы

Осы Заң кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу жөнiндегi мемлекеттiк органдар қызметiнiң құқықтық, экономикалық және әлеуметтiк негiздерiн айқындайды.

1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
       1) қадағалаусыз қалу - кәмелетке толмағандардың құқық бұзуына ықпал ететiн, олардың мiнез-құлқы мен тұрмыс жағдайына тиiсiнше бақылаудың жоқтығымен сипатталатын әлеуметтiк құбылыс;
       2) қадағалаусыз қалған бала - ата-анасының немесе олардың заңды өкiлдерiнiң, сондай-ақ педагогтардың, тәрбиешiлердiң және кәмелетке толмағандарды қадағалауды жүзеге асыруға мiндеттi басқа да оқыту, тәрбиелеу және өзге де мекемелер қызметкерлерiнiң тарапынан оны тәрбиелеу, оқыту және (немесе) бағып-күту жөнiндегi мiндеттердi орындамауы немесе тиiсiнше орындамауы салдарынан, не оның үйден немесе бала құқығын қорғау жөнiндегi функцияларды жүзеге асыратын ұйымдардан өз еркімен кетуi салдарынан мінез-құлқына бақылау болмаған кәмелетке толмаған бала;
       3) панасыз қалған бала - тұрғылықты жерi жоқ қадағалаусыз қалған бала;
       4) өмiрде қиын жағдайға душар болған балалар - қалыптасқан жағдайлардың салдарынан тiршiлiк әрекетi бұзылған және осы жағдайларды өз бетiнше немесе отбасының көмегiмен жеңе алмайтын балалар;
       5) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу (бұдан әрi кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы) - кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтар, қадағалаусыз, панасыз қалудың және қоғамға жат iс-әрекеттердiң алдын алуға, оларға ықпал ететiн себептер мен жағдайларды анықтауға және жоюға бағытталған, кәмелетке толмағандармен, сондай-ақ оларды тәрбиелеу, оқыту және бағып-күту жөнiндегi мiндеттерiн орындамайтын не олардың мiнез-құлқына терiс әсер ететiн ата-аналармен немесе басқа да заңды өкiлдермен жеке профилактикалық жұмыстарды қоса жүзеге асыратын құқықтық, педагогикалық, медициналық және өзге де шаралар жүйесі;
       6) жеке профилактикалық жұмыс - мемлекеттiк органдардың, қоғамдық бiрлестiктердiң, ұйымдардың, азаматтардың өмiрде қиын жағдайға душар болған кәмелетке толмағандар мен тұрмысы қолайсыз отбасыларын уақтылы анықтау, оларды әлеуметтiк оңалту және (немесе) олардың құқық бұзушылықтар жасауының алдын алу жөнiндегi қызметi;
       7) тұрмысы қолайсыз отбасы - кәмелетке толмағандардың ата-анасы немесе заңды өкiлдерi оларды тәрбиелеу, оқыту, бағып-күту жөнiндегi өз мiндеттерiн орындамайтын және (немесе) олардың мiнез-құлқына терiс әсер ететiн отбасы;
       8) кәмелетке толмағанды тәрбиелеу - балаға қоғамда қалыптасқан және оның рухани, дене бiтiмi, имандылық, психикалық, мәдени, зияткерлiк дамуына және әлеуметтiк ортаның терiс ықпалынан қорғауға бағытталған мiнез-құлық ережелерi мен нормаларын дарыту жөнiндегi ата-анасының немесе өзге де заңды өкiлдерiнiң тарапынан оған әсер ететiн үздiксiз процесс;
       9) кәмелетке толмағанды бағып-күту - кәмелетке толмағанның ата-анасының немесе өзге де заңды өкiлдерiнiң өз қаржылық мүмкiндiктерi мен қабiлеттерiнiң шегiнде оның салауатты дамуы, оның мүлiктiк және мүлiктiк емес құқықтары мен мүдделерiн және мемлекеттiк ең төменгi әлеуметтiк стандарттарын қорғау үшiн жағдай жасауы;
       10) әлеуметтiк оңалту - кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтар, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесiнiң органдары мен мекемелерi жүзеге асыратын өмiрде қиын жағдайға душар болған кәмелетке толмағандарды құқықтық, әлеуметтiк, дене бiтiмi, психикалық, педагогикалық, моральдық және (немесе) материалдық қалпына келтiруге бағытталған шаралар кешенi.

2-бап. Қазақстан Республикасының кәмелетке толмағандар
арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз
және панасыз қалудың профилактикасы туралы
заңдары

1. Қазақстан Республикасының кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.
       2. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.

3-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық
бұзушылықтардың, қадағалаусыз және
панасыз қалудың профилактикасы саласындағы
мемлекеттiк саясат

1. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттiк саясат құқықтық саясаттың бiр бөлiгi болып табылады және ол кәмелетке толмағандар үшiн құқықтық және әлеуметтiк кепiлдiктер жасау, кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалу профилактикасының жүйесiн құрайтын органдар мен мекемелердi материалдық-техникалық, қаржылық, ғылыми-әдiстемелiк және кадрлармен қамтамасыз етудi қамтиды.
       2. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттiк саясат:
       1) заңдылық;
       2) кәмелетке толмағандарға iзгiлiкпен қарау;
       3) отбасын қолдау;
       4) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтар, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы шараларын қолданудағы кешендiлiк;
       5) өмiрде қиын жағдайға душар болған кәмелетке толмағандармен жеке жұмыс жүргiзу;
       6) құпиялылық;
       7) ғылыми негiздiлiк;
       8) жүйелiлiк принциптерi бойынша жүзеге асырылады.
       3. Мемлекеттiк саясаттың мақсаты:
       1) балалардың дене бiтiмi, зияткерлiк, рухани және имандылық дамуына, оларды патриоттыққа, азаматтыққа және бейбiтшiлiк сүйгiштiкке тәрбиелеуге, сондай-ақ баланың қоғам мүдделерiмен, мемлекет халықтарының дәстүрлерiмен, ұлттық және әлемдiк мәдениеттiң жетiстiктерiмен ұштасқан жеке басын тәрбиелеуге ықпал ету;
       2) кәмелетке толмағандардың құқықтық санасын және құқықтық мәдениетiн қалыптастыру жөнiндегi мақсатты жұмысты қамтамасыз ету;
       3) кәмелетке толмағандармен жеке профилактикалық жұмыс жүргiзу үшiн құқықтық негiздердi қалыптастыру;
       4) кәмелетке толмаған баланың ата-анасымен және басқа да заңды өкiлдерiмен өзара қарым-қатынас жасау;
       5) балаларды оқыту, тәрбиелеу, емдеу, спорт және өзге де мекемелерінің тиісті дәрежеде жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
       6) кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерiн бұзғаны үшiн жауапкершiлiктi белгiлеу;
       7) қызметi әлеуметтiк тапсырыстар беру және Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес өзге де шаралар арқылы кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жөнiндегi шараларды жүзеге асырумен байланысты коммерциялық емес ұйымдарды мемлекеттiк қолдау арқылы жүзеге асырылатын кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы болып табылады.

4-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық
бұзушылықтардың, қадағалаусыз және
панасыз қалудың профилактикасы саласындағы
мемлекеттiк органдардың негiзгi мiндеттерi

Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттiк органдардың негiзгi мiндеттерi:
       1) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз, панасыз қалудың және қоғамға жат iс-әрекеттердiң алдын алып, олардың жасалуына ықпал ететiн себептер мен жағдайларды анықтау және жою;
       2) кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғауды қамтамасыз ету;
       3) өмiрде қиын жағдайға душар болған кәмелетке толмағандарды  әлеуметтiк оңалту;
       4) кәмелетке толмағандардың заңға мойынсұнушылық мiнез-құлқын қалыптастыру;
       5) кәмелетке толмағандарды құқық бұзушылықтар немесе қоғамға жат iс-әрекеттер жасауға тарту фактiлерiн анықтап, жолын кесу;
       6) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың алдын алу жөнiндегi мемлекеттiк органдардың, қоғамдық бiрлестiктер мен ұйымдардың қызметiн үйлестiру болып табылады.

5-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық
бұзушылықтардың, қадағалаусыз және
панасыз қалудың профилактикасы саласындағы
мемлекеттiк реттеу

Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттiк реттеудi Қазақстан Республикасының Үкiметi, орталық атқарушы органдар, сондай-ақ жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар жүзеге асырады.

6-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық
бұзушылықтардың, қадағалаусыз және
панасыз қалу профилактикасының жүйесi

1. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалу профилактикасының жүйесiне iшкi iстер, бiлiм беру, денсаулық сақтау, әдiлет органдары, халықты жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттiк саясаттың iске асырылуын үйлестiретiн мемлекеттiк орган, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар, кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссиялар және өз құзыретi шегiнде өзге де мемлекеттiк органдар кiредi.
       2. Iшкi iстер, бiлiм беру, денсаулық сақтау, әдiлет органдарында және жергiлiктi атқарушы органдарда Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жөнiндегi жекелеген функцияларды жүзеге асыратын мекемелер құрылуы мүмкiн.
       3. Өзге ұйымдар кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтар, қадағалаусыз және панасыз қалу жағдайының профилактикасына Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен қатысады.

2-тарау. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы мемлекеттік органдар мен мекемелердің функциялары және өкілеттіктері

7-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң құзыретi

Қазақстан Республикасының Үкiметi:
       1) мемлекеттiк саясаттың негiзгi бағыттары мен оны жүзеге асыру жөнiндегi шараларды әзiрлейдi;
       2) кәмелетке толмағандардың әлеуметтiк қорғалу жүйесiн айқындайды;
       3) кәмелетке толмағандардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн сақтау және қорғау, бала құқықтарын қорғау жөнiндегi мiндеттердi жүзеге асыратын ұйымдардың желiсiн дамыту жөнiндегi шараларды әзiрлейдi және iске асырады;
       4) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөніндегi ведомствоаралық комиссияны құрады;
       5) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы, оларды әлеуметтiк оңалту жөнiндегi бағдарламаларды бекiтедi.

8-бап. Жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың
құзыретi

1. Жергiлiктi өкiлдi органдар өз құзыретi шегiнде:
       1) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасына арналған жергiлiктi бюджеттердiң шығыс бөлiгiнiң атқарылуын, экономикалық және әлеуметтiк өңiрлiк даму бағдарламаларын бекiтедi және олардың iске асырылуын бақылайды;
       2) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссиялардың құрамын бекiтедi;
       3) Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қамтамасыз ету жөнiндегi өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асырады.
       2. Жергiлiктi атқарушы органдар кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы саласындағы өз жұмысын жергiлiктi мемлекеттiк басқару деңгейлерiне сәйкес және Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген құзыретi шегiнде ұйымдастырады.
       3. Облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергiлiктi атқарушы органдары:
       1) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссиялардың дербес құрамын бекiту үшiн тиiстi мәслихаттарға ұсынады және олардың жұмысын ұйымдастырады;
       2) өмiрде қиын жағдайға душар болған кәмелетке толмағандардың және жайсыз отбасылардың өңiрлiк есебiн жүргiзедi;
       3) өмiрде қиын жағдайға душар болған кәмелетке толмағандарды Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жұмысқа орналастыру және тұрмыстық жағдайын жасау, өзге де көмектер көрсету жөнiндегi шараларды қолданады;
       4) қызметтерi кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы, жасөспiрiмдердiң салауатты өмiр салтын насихаттау, құқықтық сауаттылығын арттыру жөнiндегi шараларды жүзеге асыруға байланысты коммерциялық емес және өзге де ұйымдарға ұйымдастырушылық-әдiстемелiк көмек көрсетедi;
       5) кәмелетке толмағандар үшiн, оның iшiнде бала құқығын қорғау жөнiндегi мiндеттердi жүзеге асыратын ұйымдардың әлеуметтiк инфрақұрылымының қалыптасуын қамтамасыз етедi және олардың қызметтерiнiң мониторингiн жүргiзедi.
       4. Аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдары:
       1) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссиялардың дербес құрамын бекiту үшiн тиiстi мәслихаттарға ұсынады және олардың жұмысын ұйымдастырады;
       2) өмiрде қиын жағдайға душар болған кәмелетке толмағандардың және тұрмысы қолайсыз отбасылардың дербес есебiн жүргiзедi;
       3) кәмелетке толмағандарға арналған әлеуметтiк инфрақұрылымның қалыптасуына жәрдемдеседi;
       4) өмiрде қиын жағдайға душар болған кәмелетке толмағандарды Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жұмысқа орналастыру және оларға тұрмыстық жағдай жасау, өзге де көмек көрсету жөнiндегi шараларды қолданады;
       5) қызметтерi кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы, жасөспiрiмдердiң салауатты өмiр салтын насихаттау, құқықтық сауаттылығын арттыру жөнiндегi шараларды жүзеге асыруға байланысты коммерциялық емес және өзге де ұйымдарға ұйымдастырушылық-әдiстемелiк көмек көрсетедi.

9-бап. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың
құқықтарын қорғау жөнiндегі комиссиялар

1. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссия кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы, олардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау саласындағы мемлекеттiк органдар мен мекемелердің қызметiн үйлестiрудi қамтамасыз ететiн тұрақты жұмыс iстейтiн алқалы орган болып табылады.
       2. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi ведомствоаралық комиссия - Қазақстан Республикасының Үкiметi жанынан, ал облыстық, қалалық, аудандық - қалада, аудандық комиссиялар тиiстi жергiлiктi атқарушы орган (әкiмдiк) жанынан құрылады.
       3. Қажет болған жағдайда кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссия аудан орталығынан едәуiр қашықтықта орналасқан кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ әкiмi жанынан құрылуы мүмкiн. Кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ әкiмi жанындағы кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияның аудандық комиссияның құқықтары мен мiндеттерi болады. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi кенттiк, ауылдық (селолық), ауылдық (селолық) округтiк комиссияны құру туралы шешiмдi облыс әкiмдiгi қабылдайды, ал оның дербес құрамын тиiстi ауданның мәслихаты бекiтедi.
       4. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияның құрамына төраға, төрағаның орынбасары, комиссия мүшелерi және жауапты хатшы кiредi. Төраға мен жауапты хатшы тиiстi мемлекеттiк органдар аппараттарында штаттық лауазымды атқарады. Кәмелетке толмағандардың құқықтарын қорғау жөнiндегi кенттiк, ауылдық (селолық), ауылдық (селолық) округтiк комиссия төрағасының функцияларын тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктiң әкiмi атқарады.
       5. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияның құрамына тиiстi мәслихаттардың депутаттары, iшкi iстер, бiлiм беру, мәдениет, денсаулық сақтау, әдiлет органдарының, жұмыспен қамту, қамқоршылық пен қорғаншылық мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi органның, кәмелетке толмағандардың арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасына мүдделi қоғамдық және өзге де ұйымдардың өкілдері кіреді.
       6. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссиялар өз құзыретi шегiнде:
       1) кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау және қалпына келтiру, кәмелетке толмағандардың қадағалаусыз, панасыз қалуына, құқық бұзушылықтар мен қоғамға жат iс-әрекеттер жасауына ықпал ететiн себептер мен жағдайларды анықтау және жою жөнiндегi шараларды жүзеге асырады;
       2) мемлекеттiк органдардың кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз, панасыз қалудың және қоғамға жат iс-әрекеттердiң профилактикасы жөнiндегi қызметiн жетілдiруге, оларды әлеуметтік оңалтуға бағытталған бағдарламалар мен әдiстемелердi әзiрлейдi;
       3) бала құқығын қорғау жөнiндегі мiндеттердi жүзеге асыратын ұйымдардағы кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, әкету, бағып-күту жағдайларын бақылауды қамтамасыз етуге қатысады;
       4) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың жай-күйiн зерделейдi және осы салада әлеуметтiк зерттеулер жүргiзудi ұйымдастырады;
       5) бала құқығын қорғау жөнiндегi мiндеттердi жүзеге асыратын ұйымдар желiсiнiң дамуына жәрдемдеседi және олардың қызметiнiң мониторингiн қамтамасыз етедi;
       6) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасымен айналысатын органдар мен ұйымдардың оң тәжiрибесiн жинақтап, таратады және оларға әдiстемелiк және практикалық көмек көрсетедi;
       7) мүдделi мемлекеттiк органдар басшыларының кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы, олардың құқықтарын қорғау бойынша жүргiзген жұмыстары туралы есептерiн тыңдайды және олардың арасында жетекшiлiк ететiн мәселелер бойынша өзара ақпарат алмасуды ұйымдастырады;
       8) кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдарына және ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарына жiберу мәселелерi бойынша сотқа материалдар дайындауға қатысады;
       9) қылмыстық-атқару жүйесiнiң мекемелерiнен босатылған не арнаулы бiлiм беру ұйымдары мен ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарынан оралған кәмелетке толмағандарды жұмысқа орналастыруда және тұрмыстық жағдайын қалыптастыруда, сондай-ақ өмiрде қиын жағдайға душар болған кәмелетке толмағандарды әлеуметтiк оңалту жөнiндегi өзге де мiндеттердi жүзеге асыруда мүдделi органдардың қызметiн үйлестiреді;
       10) құқық бұзған кәмелетке толмағандарға, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, оқыту және бағып-күту жөнiндегi өз мiндеттерiн орындамайтын не олардың мiнез-құлықтарына терiс әсер ететiн кәмелетке толмағандардың ата-аналары мен заңды өкiлдерiне қатысты материалдарды Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен қарайды;
       11) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жөнiнде жүргiзiлген жұмыс туралы бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауды ұйымдастырады.
       7. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияларды құру тәртiбi және олардың қызметiн ұйымдастыру Қазақстан Республикасының заңдарымен айқындалады.

10-бап. Iшкi iстер органдарының құзыретi

Iшкi iстер органдары өз құзыретi шегiнде:
       1) осы Заңның 19-бабы 1-тармағының 1) - 12) тармақшаларында аталған кәмелетке толмағандарды, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, оқыту, бағып-күту жөнiндегi өз мiндеттерiн орындамайтын және (немесе) олардың мiнез-құлқына терiс әсер ететiн олардың ата-аналарын немесе заңды өкiлдерiн анықтайды, есебiн жүргiзедi және оларға қатысты жеке профилактикалық жұмыс жүргiзедi;
       2) кәмелетке толмағандарды құқық бұзушылықтар, қоғамға қарсы iс-әрекеттер жасауға тартатын не балаларға қатысты басқа да құқыққа қарсы ic-әрекеттер жасайтын адамдарды, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, оқыту және (немесе) бағып-күту жөнiндегi өз мiндеттерiн орындамайтын немесе тиiсiнше орындамайтын, не олардың мiнез-құлқына терiс әсер ететiн кәмелетке толмағандардың ата-аналары мен заңды өкiлдерiн, педагогтарды, тәрбиешiлердi, оқу, тәрбие және кәмелетке толмағандарды қадағалауды жүзеге асыруға мiндеттi өзге де мекеменiң басқа да қызметкерлерiн анықтайды және оларды Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жауаптылыққа тарту жөнiнде шаралар қолданады;
       3) кәмелетке толмағандар жасаған немесе олардың қатысуымен жасалған әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар мен қылмыстар туралы өтiнiштер мен хабарламаларды белгiленген тәртiппен қарайды және оларға итермелейтiн себептер мен жағдайларды жою жөнiнде шаралар қолдану туралы ұсыныстар енгiзедi, олардың орындалуын бақылауды қамтамасыз етедi;
       4) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды мемлекеттiк мекемелерге жiберуге немесе кәмелетке толмағандарды қамқоршылыққа немесе қорғаншылыққа алуды ресiмдеуге жәрдемдеседi;
       5) арнаулы бiлiм беру ұйымдарына және ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарына жiберiлетiн кәмелетке толмағандарға қатысты материалдарды дайындауға қатысады;
       6) қоғамнан оқшаулауға байланысты емес жазаларға және өзге де қылмыстық-құқықтық ықпал ету шараларына сотталған кәмелетке толмағандардың өмiр салтын және мiнез-құлқын бақылауды қамтамасыз етуде әдiлет органдарының қылмыстық-атқару инспекцияларына жәрдемдеседi;
       7) әдiлет министрлiгiнiң қылмыстық-атқару инспекцияларымен бiрлесе отырып, балаларын тәрбиелеу, оқыту және бағып-күту жөнiндегi өз мiндеттерiн орындамайтын және (немесе) олардың мiнез-құлқына керi әсер ететiн, Қазақстан Республикасы әылмыстық кодексiнiң 72-бабының тәртiбiмен жазасын өтеу кейiнге қалдырылған сотталған әйелдерге қатысты материалдар дайындайды;
       8) кәмелетке толмағандардың қадағалаусыз, панасыз қалуы, құқық бұзушылықтары туралы және қоғамға жат iс-әрекеттерi, оған итермелейтiн себептер мен жағдайлар туралы мүдделi органдар мен мекемелердi хабардар етедi;
       9) кәмелетке толмағандарды, олардың ата-аналарын және басқа заңды өкiлдерiн құқықтық тәрбиелеуде бiлiм беру органдарына жәрдемдеседi;
       10) он сегiз жасқа толмаған және құқық бұзушылықтар жасаған кәмелетке толмаған адамдарды, егер оларды дереу оқшаулау қажет болса, сондай-ақ арнайы оқу-тәрбиелеу мекемелерiне жiберiлетiндердi заңда белгiленген тәртiппен Уақытша оқшаулау, бейiмдеу және оңалту орталықтарында ұстайды және бағып-күтедi;
       11) үш жастан он сегiз жасқа дейiнгi, сондай-ақ ата-аналарының немесе олардың орнындағы адамдардың қамқорлығынсыз қалған балалар мен жасөспiрiмдердi Уақытша оқшаулау, бейiмдеу және оңалту орталықтарына жеткiзедi және бағып-күтедi, оларды кейiннен қамқоршылық және қорғаншылық органдарына бередi.

11-бап. Кәмелетке толмағандарды уақытша оқшаулау,
бейiмдеу және оңалту орталықтары

1. Кәмелетке толмағандарды уақытша оқшаулау, бейiмдеу және оңалту орталықтары (бұдан әрi - Орталық):
       1) қылмыстық жауаптылыққа тартылатын жасқа жеткенге дейiн қоғамға қауiптi әрекет жасаған;
       2) өмiр сүру және тәрбиелену жағдайлары бойынша бұрынғы тұрғылықты жерiнде бұдан әрi тұру мүмкiндiгi болмаған жағдайларда қылмыс жасағандығы айыпталған;
       3) арнаулы бiлiм беру ұйымдарына және ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарына жiберiлген;
       4) ата-аналарын немесе басқа да заңды өкiлдерiн анықтау үшiн үш жастан он сегіз жасқа дейінгi қадағалаусыз және панасыз қалған;
       5) уақтылы орналастыру мүмкiндiгi болмаған жағдайда ата-анасының немесе олардың орнындағы адамдардың қамқорлығынсыз қалған, сондай-ақ олардың өмiрiне немесе денсаулығына тiкелей қауiп төнген кезде қамқоршылық және қорғаншылық органы ата-анасынан (олардың бiреуiнен) немесе оларды қамқорлыққа алған басқа да адамдардан алып қойған кәмелетке толмағандарды қабылдауды және уақытша ұстауды қамтамасыз ететiн iшкi iстер органдарының қарауында болатын арнайы балалар мекемелерi болып табылады.
       Осы тармақтың 4) және 5) тармақшаларында аталған кәмелетке толмағандар Орталықта өзге де негiздер бойынша ұсталып отырған кәмелетке толмағандардан бөлек ұсталады.
       2. Кәмелетке толмағандарды Орталыққа орналастыруға:
       1) осы баптың 1-тармағының 1), 2) және 3) тармақшаларында аталған кәмелетке толмағандарға қатысты - прокурор санкция берген қылмыстық қудалау органының қаулысы немесе соттың қаулысы;
       2) осы баптың 1-тармағының 4) және 5) тармақшаларында аталған кәмелетке толмағандарға қатысты - қамқоршылық және қорғаншылық органының қаулысы негiз болып табылады.
       3. Түнгi уақытта, демалыс немесе мереке күндерi, сондай-ақ өзге де ерекше жағдайларда осы баптың 1-тармағының 1), 4) және 5) тармақшаларында аталған кәмелетке толмағандар Орталыққа қалалық, аудандық, желiлiк iшкi iстер органы бастығының (бастықтың орынбасарының) қаулысы негiзiнде орналастырылуы мүмкiн, бұл туралы жиырма төрт сағат iшiнде Орталық әкiмшiлiгi прокурорды жазбаша түрде хабардар етуге мiндеттi. Осы тармақта аталған кәмелетке толмағандарға қатысты материалдар оларды одан әрi ұстау не орналастыру туралы мәселенi шешу үшiн Орталыққа орналастырылған кезден бастап үш тәулiктiң iшiнде сотқа, прокурорға немесе қорғаншы және қамқоршы органына ұсынылады.
       4. Кәмелетке толмағандарды Орталыққа орналастыру үшiн қажеттi құжаттарды жинақтауды iшкi iстер органдары қамтамасыз етедi.
       5. Осы баптың 1-тармағында аталған кәмелетке толмағандардың Орталықта болу мерзiмi отыз тәулiктен аспауға тиiс. Осы баптың 1-тармағының 2), 4) және 5) тармақшаларында аталған кәмелетке толмағандардың Орталықта болу мерзiмi оларды орналастыру мүмкiндiгiн қамтамасыз ету, ата-аналарын немесе өзге де заңды өкiлдерiн анықтау не қылмыстық iстi жан-жақты тергеу үшiн тек алты айдан аспайтын мерзiмге ұзартылуы мүмкiн. Осы санаттағы кәмелетке толмағандардың Орталықта болу мерзiмiн ұзартуға:
       1) осы баптың 1-тармағының 2) тармақшасында аталған кәмелетке толмағандарға қатысты - прокурор санкция берген қылмыстық қудалау органының қаулысы немесе соттың қаулысы;
       2) осы баптың 1-тармағының 4) және 5) тармақшаларында аталған кәмелетке толмағандарға қатысты - қамқоршылық және қорғаншылық органының қаулысы негiз болып табылады.
       6. Кәмелетке толмағандардың Орталықта болу мерзiмiне денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган жариялаған карантин кезеңi, сондай-ақ кәмелетке толмағандардың ауруына байланысты стационарлық медициналық мекемеде болу уақыты енбейдi.
       7. Орталыққа алкогольдiк, есiрткiлiк немесе уытқұмарлық мас болу күйiндегi кәмелетке толмағандар, сондай-ақ айқын психикалық аурудың белгiлерi бар кәмелетке толмағандар орналастырылуға тиiс емес.
       8. Кәмелетке толмағандарды Орталықта ұстаудың тәртiбi мен шарттары Қазақстан Республикасының уәкiлеттi мемлекеттiк органы бекiткен ережеде айқындалады.

12-бап. Бiлiм беру органдарының құзыретi

Бiлiм беру органдары өз құзыретi шегiнде:
       1) девиантты мiнез-құлықты кәмелетке толмағандарға арналған арнаулы бiлiм беру ұйымдарының және ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарының, сондай-ақ бала құқығын қорғау жөнiндегi мiндеттердi жүзеге асыратын өзге де ұйымдар жүйесiн дамыту жөнiндегi шараларды жүзеге асырады;
       2) кәмелетке толмағандардың жазғы демалысын, бос уақытын және еңбекпен қамтылуын ұйымдастыруға қатысады;
       3) дәлелсiз себептермен жалпы бiлiм беретiн оқу орындарына бармайтын кәмелетке толмағандарды анықтайды және есепке алады, олармен және олардың ата-аналарымен немесе заңды өкiлдерiмен жеке профилактикалық жұмыс жүргiзедi;
       4) кәмелетке толмағандардың заңға мойынсұнушылық мiнез-құлқын қалыптастыруға, олардың бойына имандылық пен салауатты өмiр салтының берiк негiздерiн дарытуға бағытталған бағдарламалар мен әдiстемелердi әзiрлеп, бiлiм беру ұйымдарының жұмыс тәжiрибесiне енгiзедi;
       5) дамуында немесе мiнез-құлқында ауытқушылықтары бар кәмелетке толмағандарды анықтайтын психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссияларды құрады, олардың кешендi түрде тексерiлуiн жүргiзедi және оларды одан әрi оқыту және тәрбиелеу нысандарын анықтау жөнiнде ұсыныстар әзiрлейдi;
       6) девиантты мiнез-құлықты кәмелетке толмағандарды, тұрмысы қолайсыз отбасыларын анықтауға, оларды iшкi iстер органдарында есепке алуға және олармен жеке профилактикалық жұмыс жүргiзуге қатысады;
       7) жалпы бiлiм беретiн оқу орындарында қол жетерлiк спорт секцияларын, техникалық және өзге де үйiрмелер, клубтар ұйымдастыруды қамтамасыз етедi және оларға кәмелетке толмағандарды тартады.

13-бап. Арнаулы бiлiм беру ұйымдары

1. Арнаулы бiлiм беру ұйымдары оқу-тәрбие немесе емдеу-тәрбие мекемелерi болып табылады және әкiмшiлiк жазалау шараларына әкеп соғатын құқық бұзушылықтарды жүйелi түрде жасайтын, орта бiлiм алудан қасақана жалтаратын, отбасынан және балалардың оқу-тәрбие ұйымдарынан үнемi кетiп қалатын, өзге де қоғамға жат iс-әрекеттер жасайтын он бiр жастан он сегiз жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандарды тәрбиелеу, оқыту және әлеуметтiк оңалту мақсатында құрылады.
       2. Кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияның ұсынысы бойынша кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдарына жiберудiң орындылығы туралы шешiмдi сот қабылдайды. Спирт iшiмдiктерiн, есiрткi құралдары мен психотроптық заттарды құмарлықпен салынып пайдаланатын кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдарына жiберу туралы мәселенi қарау кезiнде мiндеттi түрде оларға нашақорлық аурулардан емделу курсынан өтудi белгiлеудiң орындылығы зерттеледi.
       3. Кәмелетке толмаған бала арнаулы бiлiм беру ұйымына бiр айдан бiр жылға дейiнгi мерзiмге жiберiлуi мүмкiн.
       4. Кәмелетке толмағанның арнаулы бiлiм беру ұйымында болуы оның кәмелеттiк жасқа толуына байланысты, сондай-ақ мекеме әкiмшiлiгiнiң не кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi аумақтық комиссияның ұсыныстары негiзiнде сот кәмелетке толмаған бала өзiнiң түзелуi үшiн бұл шараны қолдануды бұдан әрi қажет етпейдi деген қорытындыға келген жағдайда мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы мүмкiн.
       5. Кәмелетке толмағандардың арнаулы бiлiм беру ұйымдарында болуының сот белгiлеген мерзiмi осы баптың 2 және 3-тармақтарында белгiленген тәртіппен, тек қана мына жағдайларда:
       1) кәмелетке толмаған баланың жалпы бiлiмiн немесе кәсiби даярлығын аяқтау қажет болған, бiрақ ол кәмелеттiк жасқа толғанға дейiн;
       2) әкiмшiлiк жазалау шараларына әкелiп соғатын құқық бұзушылықтарды жүйелi түрде жасаған, орта бiлiм алудан қасақана жалтарған, арнаулы бiлiм беру ұйымынан өз еркiмен кетiп қалған, өзге де қоғамға жат ic-әрекеттер жасаған жағдайда ұзартылуы мүмкiн.
       6. Арнаулы бiлiм беру ұйымының тәрбиеленушiсi қылмыстық жауаптылыққа тартылатын жасқа дейiн қылмыс белгiлерi бар қоғамдық қауiптi әрекет жасаған жағдайда, ол осы Заңның 14-бабында белгiленген тәртiппен ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымына жiберiлуi мүмкiн.
       7. Кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдарына жiберу туралы мәселенi қарау кезiнде прокурордың қатысуы мiндеттi болады.
       8. Осы баптың 1-тармағында аталған кәмелетке толмағандарды анықтауды және есепке алуды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдарына орналастыру үшiн қажеттi құжаттарды жинауды қамтамасыз етедi.
       9. Арнаулы бiлiм беру ұйымдарының әкiмшiлiгi:
       1) кәмелетке толмағандарды бағып-күтудiң, аталған мекеменiң аумағын күзетудi, тәрбиеленушiлердiң жеке қауiпсiздiгiн және олардың терiс әсерден барынша қорғалуын, аталған мекеменiң аумағына бөгде адамдардың еркiн кiруiн және одан тәрбиеленушiлердiң өз еркiмен кетуiн шектеудi, кәмелетке толмағандарды тәулiк бойы, оның iшiнде ұйқыға бөлiнген уақытта қадағалау мен бақылауды, кәмелетке толмағандардың өздерiн, олардың заттары мен тынығатын бөлмелерiн тексерiп қарауды қамтитын арнайы жағдайларын қамтамасыз етедi;
       2) аталған мекеменiң орналасқан жерi бойынша және кәмелетке толмағандардың тұрғылықты жерi бойынша iшкi iстер органдарына олардың өз еркiмен кетiп қалу фактiлерi туралы хабарлайды және оларды iздестiрiп, қайтаруға тiкелей қатысады;
       3) кәмелетке толмаған баланы аталған мекемеден шығару туралы хабарламаны, сондай-ақ кәмелетке толмаған балаға мiнездеменi және онымен алдағы уақытта жеке профилактикалық жұмыс жүргiзудiң, жұмысқа орналасуына және тұрмыстық жағдайын қалыптастыруға көмек көрсетудiң қажеттiлiгi туралы нұсқауларды кәмелетке толмаған баланың тұрғылықты жерiндегi кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияға олардың болу мерзiмi аяқталғанға дейiн бiр айдан кешiктiрмей жiбередi.
       10. Арнаулы бiлiм беру ұйымдарына өздерiн аталған мекемелерде бағып-күтуге және оқытуға кедергi болатын аурулары бар кәмелетке толмағандар орналастырылмайды. Мұндай аурулардың тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.
       11. Арнаулы бiлiм беру ұйымдарын құру, қызметiн ұйымдастыру тәртiбi және оларда кәмелетке толмағандарды бағып-күтудiң шарттары Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы орталық атқарушы органы бекiткен осы ұйымдар туралы ережемен айқындалады.
       12. Арнаулы бiлiм беру ұйымдарын құру, қайта ұйымдастыру және тарату туралы шешiмдi жергiлiктi атқарушы органдар қабылдайды.

14-бап. Ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдары

1. Ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдары оқу-тәрбие немесе емдеу-тәрбие мекемелерi болып табылады және қылмыстық белгiлерi бар қоғамға қауiптi iс-әрекеттер жасаған, қылмыстық жауаптылықтан босатылған он бiр жастан он сегiз жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандарды тәрбиелеудi, оқытуды және әлеуметтiк оңалтуды қамтамасыз ету мақсатында құрылады.
       2. Кәмелетке толмағандарды ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарына жiберудiң орындылығы туралы шешiмдi кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияның не iшкi iстер органының ұсынысы бойынша сот қабылдайды.
       3. Кәмелетке толмаған бала ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымына алты айдан екi жылға дейiнгi мерзiмге жiберiлуi мүмкiн.
       4. Кәмелетке толмаған баланың ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымында болуы оның кәмелеттiк жасқа толуына байланысты, сондай-ақ мекеме әкiмшiлiгiнiң ұсынысы негiзiнде сот кәмелетке толмаған бала өзiнiң түзелуi үшiн бұл шараны қолдануды бұдан былай қажет етпейдi деген қорытындыға келген жағдайда мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы мүмкiн.
       5. Кәмелетке толмаған баланың ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымында болуының сот белгiлеген мерзiмi осы баптың 2-тармағында белгiленген тәртiппен, тек:
       1) кәмелетке толмаған баланың жалпы бiлiм алуын немесе кәсiби даярлығын аяқтау қажет болған, бiрақ ол кәмелеттiк жасқа толғанға дейiн;
       2) қылмыстық жауапкершілік басталатын жасқа жеткенге дейiн қоғамға қауiптi қылмыстық белгiлерi бар iс-әрекеттер жасаған жағдайда ұзартылуы мүмкiн.
       6. Кәмелетке толмағандарды ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарына жiберу туралы мәселенi қарау кезiнде прокурордың қатысуы мiндеттi болады.
       7. Кәмелетке толмағандарды ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарына орналастыру үшiн қажеттi құжаттарды жинауды iшкi iстер органдары қамтамасыз етедi.
       8. Ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарының әкiмшiлiгi:
       1) кәмелетке толмағандарды бағып-күтудiң, аталған мекеменiң аумағын күзетудi, тәрбиеленушiлердiң жеке қауiпсiздiгiн және олардың терiс әсерден барынша қорғалуын, аталған мекеменiң аумағына бөгде адамдардың еркiн кiруiн және одан тәрбиеленушiлердiң өз еркiмен кетуiн шектеудi, кәмелетке толмағандарды тәулiк бойы, оның iшiнде ұйқыға бөлiнген уақытта қадағалау мен бақылауды, кәмелетке толмағандардың өздерiн, олардың заттары мен тынығатын бөлмелерiн тексерiп қарауды қамтитын арнайы жағдайларын қамтамасыз етедi;
       2) аталған мекеменiң орналасқан жерi бойынша және кәмелетке толмағандардың тұрғылықты жерi бойынша iшкi iстер органдарына олардың өз еркiмен кетiп қалу фактiлерi туралы хабарлайды және оларды iздестiрiп, қайтаруға тiкелей қатысады;
       3) кәмелетке толмаған баланы аталған мекемеден шығару туралы хабарламаны, сондай-ақ кәмелетке толмаған балаға мiнездеменi және онымен алдағы уақытта жеке профилактикалық жұмыс жүргiзудiң, жұмысқа орналасуына және тұрмыстық жағдайын қалыптастыруға көмек көрсетудiң қажеттiлiгi туралы нұсқауларды кәмелетке толмаған баланың тұрғылықты жерiндегi кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияға олардың болу мерзiмi аяқталғанға дейiн бiр айдан кешiктiрмей жiбередi.
       9. Ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарына өздерiн аталған мекемелерде бағып-күтуге және оқытуға кедергi болатын аурулары бар кәмелетке толмағандарды орналастыруға болмайды. Мұндай аурулардың тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.
       10. Ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарын құру, қызметiн ұйымдастыру тәртiбi және оларда кәмелетке толмағандарды бағып-күтудiң шарттары Қазақстан Республикасының бiлiм беру саласындағы орталық атқарушы органы бекiткен осы ұйымдар туралы ережемен айқындалады.
       11. Ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымын құру, қайта ұйымдастыру және тарату туралы шешiмдi жергiлiктi атқарушы органдар қабылдайды.

15-бап. Денсаулық сақтау органдары

Денсаулық сақтау органдары өз құзыретi шегiнде:
       1) кәмелетке толмағандардың, олардың ата-аналарының немесе заңды өкiлдерiнiң арасында санитарлық-гигиеналық бiлiмдi таратуды, сондай-ақ салауатты өмiр салтын насихаттауды;
       2) кәмелетке толмағандар арасындағы маскүнемдiк, нашақорлық пен уытқұмарлық және осыған байланысты олардың мiнез-құлқындағы ауытқушылықтардың профилактикасы жөнiндегi iс-шараларды әзiрлеп, iске асыруды;
       3) ата-аналарының немесе заңды өкiлдерiнiң қамқорлығынсыз қалған үш жасқа дейiнгi адасқан, тастанды және басқа да балалардың тәулiк бойы қабылдануын және бағып-күтiлуiн;
       4) кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесiнiң мемлекеттiк органдары мен мекемелерiне, сондай-ақ кәмелетке толмағандардың ата-аналарына немесе заңды өкiлдерiне консультациялық көмек көрсетудi;
       5) алкогольдiк, есiрткiлiк және уытқұмарлық мас болу күйiндегi кәмелетке толмағандарды тәулiк бойы қабылдауды және оларға медициналық көмек көрсетудi;
       6) мiнез-құлқында ауытқушылықтары бар кәмелетке толмағандарға Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мамандандырылған диагностикалық және емдеу-қалпына келтiру көмегiн көрсетудi;
       7) белгiленген тәртiппен арнаулы бiлiм беру ұйымдарына және ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарына жiберiлетiн кәмелетке толмағандардың денсаулық жағдайы туралы қорытындылар әзiрлеудi;
       8) спирт iшiмдiктерiн, есiрткi құралдарын, психотроптық және адамның психикасына және дене мүшесiнiң функциялары мен мiнез-құлқына терiс әсерiн тигiзетiн өзге де күштi әсер ететiн заттарды құмарлықпен салынып пайдаланатын кәмелетке толмағандарды анықтауды, есепке алуды, тексеруден өткiзудi және медициналық әлеуметтiк оңалтуды;
       9) жыныстық жолмен берiлетiн аурулардың көздерiн анықтауды, осындай аурулармен ауыратын кәмелетке толмағандарды тексеруден өткiзудi және емдеудi;
       10) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияларға кәмелетке толмағандар арасындағы нашақорлықтың, уытқұмарлықтың және маскүнемдiктiң таралуы, сондай-ақ осы бапта аталған функцияларды жүзеге асыратын денсаулық сақтау мекемелерiнiң орналасқан жерi, олардың қызметтерiнiң мүмкiндiктерi мен нәтижелерi туралы хабарлауды ұйымдастырады.

16-бап. Халықты жұмыспен қамту саласында мемлекеттiк
саясатты iске асыруды үйлестiретiн
мемлекеттiк орган

Халықты жұмыспен қамту саласында мемлекеттiк саясатты iске асыруды үйлестiретiн мемлекеттiк орган Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңдарына сәйкес кәмелетке толмағандардың еңбек шарттарының сақталуын бақылауды жүзеге асырады.

17-бап. әдiлет органдары

1. Әдiлет министрлiгiнiң қылмыстық-атқару инспекциялары қоғамнан оқшаулауға байланысты емес жазаларға және өзге де қылмыстық-құқықтық ықпал ету шараларына сотталған кәмелетке толмағандардың өмiр салты мен мiнез-құлқын бақылауды қамтамасыз етедi, сондай-ақ олармен жеке профилактикалық жұмысты жүзеге асырады.
       2. Әдiлет министрлiгi қылмыстық-атқару жүйесiнiң мекемелерiндегi кәмелетке толмағандармен жеке профилактикалық жұмысты аталған мекемелердiң әкiмшiлiгi өз құзыретi шегiнде жүргiзедi.

18-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық
бұзушылықтардың, қадағалаусыз және
панасыз қалудың профилактикасына қатысушы
өзге де мемлекеттiк органдар

1. Мәдениет, ақпарат, дене шынықтыру, спорт және туризм органдары өз құзыретi шегiнде:
       1) кәмелетке толмағандардың құқық бұзушылықтарының, қадағалаусыз және панасыз қалуының профилактикасы жөнiндегi нысаналы бағдарламаларды әзiрлеп, iске асыруға қатысады;
       2) қызметтерi кәмелетке толмағандардың құқық бұзушылықтары, қадағалаусыз және панасыз қалуы профилактикасының шараларын жүзеге асыруға байланысты балалар мен жастардың қоғамдық бiрлестiктерiне, әлеуметтiк мекемелерге, қорларға және өзге де мекемелер мен ұйымдарға жәрдемдеседi;
       3) кәмелетке толмағандардың демалысын, бос уақытын және еңбекпен қамтылуын ұйымдастыруға қатысады;
       4) кәмелетке толмағандардың заңға мойынсұнушылық мiнез-құлқын және салауатты өмiр салтын насихаттау мен қалыптастыру жөнiндегi қызметтi жүзеге асырады.
       2. Қамқоршылық және қорғаншылық органдары өз құзыретi шегiнде 19-баптың 1-тармағында аталған кәмелетке толмағандармен, егер олар жетiм болса немесе ата-аналарының және басқа заңды өкiлдерiнiң қамқорлығынсыз қалса, жеке профилактикалық жұмысты жүргiзуге қатысады.

3-тарау. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жөніндегі қызметті ұйымдастыру

19-бап. Жеке профилактикалық жұмыс

1. Жеке профилактикалық жұмыс:
       1) қадағалаусыз және панасыз қалған;
       2) арнаулы бiлім беру ұйымдарында, ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарында және Кәмелетке толмағандарды уақытша оқшаулау, бейiмдеу және оңалту орталықтарында ұсталатын;
       3) адамның психикикасына дене мүшесi функциялары мен мiнез-құлқына керi әсерiн тигiзетiн спирт iшiмдiктерiн, есiрткi құралдарын, психотроптық және өзге де күштi әсер ететiн заттарды шамадан тыс пайдаланатын;
       4) дәлелсiз себептермен жалпы бiлiм беретiн оқу орындарына бармайтын;
       5) әкімшілік құқық бұзушылық жасаған;
       6) қылмыстық жауапкершіліктен немесе ақталмайтын негiздер, оның iшiнде рақымшылық немесе кешiрiм жасау актілерi бойынша жазадан босатылған;
       7) қылмыстық жауапкершiлiкке тартылатын жасқа толмауына байланысты қылмыстық жауапкершілікке жатпайтын немесе психикасының бұзылуына байланысты емес психикалық дамуының кешеуiлдеуi салдарынан қылмыстық белгiлерi бар әрекет жасаған;
       8) қамауға алуға байланысты емес бұлтартпау шаралары таңдап алынған қылмыс жасады деп айыпталған немесе күдiктi болған;
       9) жазасын өтеуден шартты түрде мерзiмiнен бұрын босатылған;
       10) жазасын өтеу кейiнге қалдырылған немесе үкiмнiң орындалуы кейiнге қалдырылған;
       11) қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiнен босатылған;
       12) ауыр емес немесе ауырлығы орташа қылмыс жасағаны үшiн сотталған және сот тәрбиелiк ықпал етудiң мәжбҮрлеу шараларын қолдану арқылы жазадан босатқан;
       13) шартты түрде, қоғамдық немесе түзеу жұмыстарына, бас бостандығынан айыруға байланысты емес өзге де жазалау шараларына сотталған кәмелетке толмағандарға қатысты жүргiзiледi.
       2. Егер кәмелетке толмағандардың ата-аналары, басқа да заңды өкiлдерi оларды тәрбиелеу, оқыту және (немесе) бағып-күту жөнiндегi өз  мiндеттерiн орындамаса, олардың мiнез-құлқына терiс әсер етсе, оларға қатысты да жеке профилактикалық жұмыс жүргiзiледi.

20-бап. Жеке профилактикалық жұмысты жүргiзудiң
негiздерi

Егер осы Заңның 19-бабында көзделген мән-жайлар мынадай құжаттарда:
       1) соттың үкiмiнде, ұйғарымында немесе қаулысында;
       2) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияның, прокурордың, анықтау органының қаулысында;
       3) шағымдарды, өтiнiштердi немесе басқа да хабарларды тексерудiң нәтижелерi бойынша кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесi органының немесе мекемесiнiң басшысы бекiткен қорытындыда;
       4) кәмелетке толмағанның не оның ата-анасының немесе заңды өкiлдерiнiң кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасын жүзеге асыратын органдардың, мекемелер мен өзге де ұйымдардың құзыретiне қатысты мәселелер бойынша оларға көмек көрсету туралы өтiнiштерiнде ресми көрсетiлген болса, олар кәмелетке толмағандарға, олардың ата-аналарына немесе заңды өкiлдерiне қатысты жеке профилактикалық жұмысты жүргiзудiң негiздерi болып табылады.

21-бап. Жеке профилактикалық жұмыс жүргiзу мерзiмдерi

Кәмелетке толмағандарға олардың ата-аналарына немесе заңды өкiлдерiне қатысты жеке профилактикалық жұмыс кәмелетке толмағандарға әлеуметтiк және өзге де көмек көрсету үшiн қажеттi мерзiмде немесе кәмелетке толмағандардың қадағалаусыз, панасыз қалуына, құқық бұзушылықтар немесе қоғамға жат iс-әрекет жасауына ықпал ететiн себептер мен жағдайларды жойғанға дейiн немесе олар он сегiз жасқа толғанға дейiн немесе Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген басқа да мән-жайлар туындағанға дейiн жүргізiледi.

22-бап. Өздерiне қатысты жеке профилактикалық жұмыс
жүргізілетін адамдардың құқықтары

1. Өздерiне қатысты жеке профилактикалық жұмыс жүргiзiлетiн кәмелетке толмағандар, олардың ата-аналары немесе заңды өкiлдерi Қазақстан Республикасының Конституциясында, осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнде кепiлдiк берiлген құқықтармен және бостандықтармен қамтамасыз етiледi.
       2. Арнаулы бiлiм беру ұйымдарында, ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарында және Кәмелетке толмағандарды уақытша оқшаулау, бейiмдеу және оңалту орталықтарында бағып-күтiлетiн кәмелетке толмағандардың осы баптың 1-тармағында аталған құқықтармен қатар, белгiленген тәртiппен:
       1) осы мекемелерге орналастырылғандары туралы ата-аналарына немесе заңды өкiлдерiне хабарлауға;
       2) кәмелетке толмағандардың арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесi органдары мен мекемелерiнiң қызметкерлерi қабылдаған шешiмдер бойынша аталған жүйенiң жоғары тұрған органдарына, сондай-ақ прокуратура органдары мен сотқа шағымдануға;
       3) iзгiлiктi, адамның ар-намысын кемсiтпейтiн қарым-қатынас жасалуына;
       4) телефонмен сөйлесу және саны шектелмеген кездесулер арқылы отбасымен байланыс жасап тұруға, посылкалар, бандероль алуға, саны шектелмеген хаттар мен жеделхаттар алуға және жiберуге;
       5) тегiн тамақпен, киiммен, аяқ киiммен және Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен нормалар бойынша басқа да заттай ризықпен қамтамасыз етiлуге құқығы бар.

23-бап. Осы Заңның орындалу кепiлдiктерi

Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы жүйесiнiң органдары мен мекемелерi өз құзыретi шегiнде кәмелетке толмағандардың құқықтары мен заңды мүдделерiнiң сақталуын қамтамасыз етуге, оларды кемсiтудiң барлық нысандарынан, күш көрсетуден немесе психикалық зорлықтан, қорлаудан, дөрекi қарым-қатынастан, сексуалдық және өзге де пайдаланудан қорғауды жүзеге асыруға, өмiрде қиын жағдайға душар болған кәмелетке толмағандарды және тұрмысы қолайсыз отбасыларды анықтауға, сондай-ақ мыналарға:
       1) прокуратура органдарына - кәмелетке толмағандардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылуы туралы;
       2) кәмелетке толмағандардың iсi және олардың құқықтарын қорғау жөнiндегi комиссияларға - кәмелетке толмағандардың бiлiм алуға, еңбек бостандығына, демалуға, тұрғын үйге және басқа да құқықтарының бұзылу жағдайлары туралы, сондай-ақ органдар мен мекемелердiң қызметтерiндегi кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтың, қадағалаусыз және панасыз қалудың алдын алуға кедергi жасайтын кемшiлiктер туралы;
       3) қорғаншы және қамқоршы органдарына - ата-аналарының немесе заңды өкiлдерiнiң қамқорлығынсыз қалған не өмiрiне, денсаулығына қауiп төндiретiн немесе тәрбиесiне кедергi келтiретiн жағдайда қалған кәмелетке толмағандар туралы;
       4) iшкi iстер органдарына - қадағалаусыз және панасыз қалған кәмелетке толмағандар, тұрмысы қолайсыз отбасылар, құқық бұзушылық немесе қоғамға жат iс-әрекеттер жасаған (жасап жүрген) кәмелетке толмағандар, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды қылмыстық қызмет немесе қоғамға жат iс-әрекеттер жасауға тартып жүрген немесе оларға қатысты басқа да құқыққа қарсы iс-әрекеттер жасап жүрген ата-аналар мен өзге де ересек адамдар туралы;
       5) денсаулық сақтау органдарына - спирт iшiмдiктерiн, есiрткi құралдарын, психотроптық және адамның психикасына және дене мүшелерiнiң функциялары мен мiнез-құлқына терiс әсерiн тигiзетiн өзге де күштi әсер ететiн заттарды құмарлықпен салынып пайдалануына байланысты тексерiлудi, қаралуды немесе емделудi қажет ететiн кәмелетке толмағандар туралы;
       6) бiлiм беру органдарына - балалар үйлерiнен, мектеп-интернаттардан және басқа да балалар мекемелерiнен өз ерiктерiмен кетуiне байланысты не дәлелсiз себептермен жалпы бiлiм беру орындарындағы оқуларының тоқтатылуына байланысты мемлекеттiң көмегiне мұқтаж кәмелетке толмағандар туралы дереу хабарлауға мiндеттi.

24-бап. Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық
бұзушылықтардың, қадағалаусыз және
панасыз қалудың профилактикасын жүзеге асыратын
органдардың, мекемелер мен өзге де ұйымдардың
қызметiн бақылау

Мемлекеттiк органдар өз құзыретi шегiнде кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасын жүзеге асыратын ведомстволық бағыныстағы органдардың, мекемелер мен өзге де ұйымдардың қызметiн Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен бақылауды жүзеге асырады.

25-бап. Қазақстан Республикасының кәмелетке толмағандар
арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз
және панасыз қалудың профилактикасы
туралы заңдарын бұзғандық үшiн жауаптылық

Қазақстан Республикасының кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыз және панасыз қалудың профилактикасы туралы заңдарын бұзуға кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жауаптылықта болады.

Қазақстан Республикасының
       Президенті

«Алматы облысы білім басқармасының Ескелді ауданы бойынша білім бөлімі» мемлекетік мекемесінің

 «Абай атындағы орта мектебі  мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық  мемлекеттік мекемесі

2021-2022 оқу жылы

оқу - тәрбие жоспары

Бекітемін____________

                                                                                               Мектеп директоры: Л. К. Алтынбекова                       

«Алматы облысы білім басқармасының Ескелді ауданы бойынша білім бөлімі» мемлекетік мекемесінің  «Абай атындағы орта мектебі  мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық  мемлекеттік мекемесі

2021-2022 оқу жылы 

оқу-тәрбие жоспары

28.09. 2021  жылғы № 1 педагогикалық

 кеңесінде талқыланып,бекітілді

МАЗМҰНЫ

І ТАРАУ. КІРІСПЕ

1. Өткен 2020-2021 оқу жылының талдауы

2. Жаңа 2021-2022 оқу жылының мақсат, міндеттері.

ІІ ТАРАУ. ОҚУ-ТӘРБИЕ ҮРДІСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ БАСҚАРУ

1. Жалпыға міндетті білім беру стандартын жүзеге асыру бойынша іс-шаралар.

2. Педагогикалық кеңес жоспары.

3. Директордың жанындағы кеңестің жоспары

ІІІ ТАРАУ. ҒЫЛЫМИ –ӘДІСТЕМЕЛІК ЖҰМЫС

1.Педагогикалық кадрлардың біліктілігін арттыру бойынша жұмыс

 2. Педагогикалық кадрларды аттестаттау

 3.Әдістемелік кеңестің жоспары

 4.Аттестаттау комиссиясының жоспары

 5.Әдістемелік жұмыстарды ұйымдастыру

 6.Дарынды оқушылармен жұмыc 

 7. Байқаулар

 8.Озық іс-тәжірибелерді тарату

 9. «Алтын көмбе» жас мамандармен өткізілетін жұмыстар (отырыстар)

 10. Тәлімгердің жас маманмен қызметін жоспарлау бойынша іс-шаралар

 11. «Табысты кілт» жобасының жұмыс жоспары

 12. «Ұшқыр ой алаңы» жобасының жоспары

 13. Қабілеті жоғары  оқушылармен жұмыс

 14.Үлгерімі төмен оқушылармен жұмыс жоспары

 15.  ҰБТ,   мемлекеттік  емтихандарына   дайындық

 16. PISA,TIMSS- Халықаралық зерттеу жұмыстарына дайындық бойынша атқарылатын іс-шаралар жоспары

17. Мамандыққа бағыттау жұмысы

ІV ТАРАУ. ТӘРБИЕ ЖҰМЫСЫ

1. Тәрбие жұмысының жоспары

2. Тәрбие бағыттары

3. «Дәстүр мен ғұрып» жобасы бойынша жұмыс жоспары 

4. «Оқуға құштар мектеп» жобасы бойынша жұмыс жоспары

5. «Ұшқыр ой алаңы» жобасы бойынша жұмыс жоспары
 
 

V ТАРАУ. ИННОВАЦИЯЛЫҚ  ҚЫЗМЕТ

1.Сабақты зерттеу (Lesson Stydu) бірлескен зерттеу тобының жұмыс жоспары

VІ ТАРАУ. МЕКТЕП МАМАНДАРЫНЫҢ ЖҰМЫСТАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ

1.Диагностикалық бағыттар

2.Консультациялық бағыттар

3.Ағартушылық-профилактикалық бағыттар 

4.Түзету-дамытушылық бағыттар

VІІ ТАРАУ. МЕКТЕПІШІЛІК БАҚЫЛАУ.

VІІІ ТАРАУ.  ОҚУ - МАТЕРИАЛДЫҚ БАЗАНЫ НЫҒАЙТУ.

1. Материалдар-техникалық базаны нығайту және ұйымдастыру-шаралық жұмыс

2. Кітапхана жұмысының жоспары

І ТАРАУ. КІРІСПЕ

1 - бөлім

Мектептің оқу, тәрбие, ғылыми әдістемелік 2020-2021 оқу жылындағы педагогикалық қызметіне талдау.

2020-2021 оқу жылында   Абай орта мектебі «Тиімді әдіс-тәсілдерді сабақ үрдісінде қолдану арқылы білім сапасын арттыру» атты проблемалық тақырыппен жұмыстанды. 

Мақсаты: Инновациялық, ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы оқушылардың жеке, шығармашылық және ғылыми-зерттеушілік қабілеттерін зерделеу, тұлға ретінде қалыптасуына жағдай жасау, нәтижелі білім беру.

2020-2021 оқу жылының міндеттері:

• Мемлекеттік стандарттар негізінде үздіксіз білім беру жүйусінде оқытудың тиімділігін қадағалау.
• ҚР «Білім туралы Заңы», оны жүзеге асыру бағытындағы қаулыларды, нормативтік құжаттарын жүзеге асыру;
• Оқушылардың математика, физика, география, биология, химия пәндері бойынша білімдерін тереңдету, білім сапасын арттыру, ОЖСБ, қорытынды аттестаттау, ҰБТ нәтижесін жоғары деңгейде көтеру; 
• Қашықтықтан оқытуды жүзеге асыру.
• Білім мазмұнын жаңарту аясында мектеп білім алушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту.
• Ақпараттық технологиялар негізінде жаңа білім беру ортасынәрі қарай дамуын қамтамасыз ету. 
• Оқушылардың өз бетімен білім алу және өзін-өзі дамыту дербестігін өркендету.
• Шығармашылықпен жұмыс жасайтын ұстаздардың тәжірибесін жинақтау және тарату.
• Жас мамандардың кәсіптік шеберлігін көтеру жұмыстарын ұйымдастыру.
• Дарынды оқушылармен жұмыс сапасын арттыру.
• Білім алушыларды азаматтылыққа, отансүйгіштікке, зиялылыққа, адам құқықтармен бостандықтарын, мемлекеттік рәміздер мен ұлттық дәстүрлерді сыйлауға тәрбиелеу. 

Оқу үрдісі және білім сапасын ұйымдастыруды талдау

2020-2021 оқу жылының І тоқсанын 171 оқушымен бастадық. Оның ішінде 1-4 сыныпта 82   оқушы, 5-9 сыныпта  73 оқушы , 10-11 сыныпта  16 оқушы , мектепалды даярлық тобында  18 оқушы бар. Оқу жылының  соңын 166 оқушымен аяқтадық. Оқу жылының басында жұмыс жоспарлары жасалынып, мектеп директорымен бекітілді. 

Әр тоқсан  барысында  жоспарланған   іс- шаралар толығымен орындалуы қадағаланды, атап айтсақ: педагогикалық кадрларды тарифтеу жұмысы жасалынып, білім беру басқармасына  есептілікке тапсырылды.  Жыл басында пәндер бойынша күнтізбелік жоспарлары бекітілді. «Ұлттық білім беру деректер қоры»  ҰББДҚ жүйесі бойынша мәліметтер енгізу, толықтыру жұмыстары үнемі жүргізіліп отырды. Күнделік кз үнемі толтырылып отырылды.  Аудандық кестеге сәйкес барлық пәндер бойынша онлайн аудандық семинарлар өткізіліп,  біздің мектептің  мұғалімдері қатысып, тәжірибе алмасты .

  1 сыныпқа оқушыларды қабылдау жұмыстары, олардың мектепке бейімделуі, құжаттарының  жинақталуы, 5 сынып оқушыларының орта буынға бейімделуі бақыланды. Жаңартылған бағдарлама бойынша сабақ беретін мұғалімдер курстардан өтті. Мектеп  қорынан  оқушылар   100%  оқулықтармен  қамтамасыз етілді.  

Жылдық қорытынды бойынша үлгерімі туралы мәлімет

 ҰБТ қорытындысы

2020-2021 оқу жылында ҰБТ –ға   мектептің 4   түлегі өтініш білдірді.

ҰБТ бойынша оқушылардың ортақ пайызы 90,75 болды. Мектептің 4 түлегі де мемлекеттік грантты иеленді.

Ең жоғары  балл 97 , төмен балл 86 болды .    Орта балл –90,75

Жалпы мектеп бойынша бітірген 8 оқушының 4- і Қазақстанның ЖОО түсті. Оқушылардың оқуға түсуі 100% құрайды. Оның 1-уі үздік аттестат иегері. 

Педагог кадрлар туралы

2020-2021 оқу жылында педагогикалық жұмысқа мамандығы бойынша біліктілік сипаттамасының талаптарына сәйкес келетін және білімі туралы мемлекеттік үлгідегі құжаттармен расталған қажетті кәсіптік – педагогикалық біліктілігі бар тұлғалар қызмет атқарды. Педагог кадрлар туралы мәлімет қыркүйек, қаңтар, мамыр айларында НОБД толықтырылып, жаңартылып енгізілді. 

2020-2021 оқу жылында мектебімізге 3 педагог қабылданды.

• Айтжан Аяулым – қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімі, еңбек өтілі 4 жыл. Білімі жоғары.
• Аяз Райхан – химия пәнінің мұғалімі, еңбек өтілі 1 жыл. Білімі жоғары.
• Кайрбаева Айгүл орыс тілі пәні мұғалімі, еңбек өтілі 12 жыл. Білімі жоғары.

Жыл қорытындысы бойынша мектепте 27 мұғалім және 2 мұғалім  қоса атқарушы (Исанова Б. Т., Кайрбаева А.)  барлығы 29 мұғалім қызмет етеді. 

Жоғары білімді 23 педагог, арнайы орта -4 педагог.

2020-2021 оқу жылында 11 педагог санатын көтеруге өтініш білдірген. Өтініш білдірген 8 педагог деректер базасына енгізіліп,  шекті балл жинап қорғап шықса, 3 педагог шекті балл жинай алмады. 

• Педагог зерттеуші мұғалімдер – 5
• Жоғарға санатты мұғалімдер -3
• Педагог сарапшы мұғалімдер – 4
• Бірінші санатты мұғалімдер - 2
• Педагог модератор мұғалімдер – 4
• Екінші санатты мұғалім – 1
• Санаты жоқ мұғалім – 8

Мұғалімдер тәжірбиесінен

•    Бүгінгі күнде мектеп ұстаздарының 90%жаңартылған білім беру мазмұны бойынша курстан өтті. «РІSA» халықаралық зерттеу курсынан физика пәнінің мұғалімі Әсет Р, биология пәнінің мұғалімі Нұртаева А.А өтті.

 Сонымен қатар, аудан тарапынан ұйымдастырылып, өткізілген функционалдық сауаттылыққа байланысты пән семинарларына   ( биология, қазақ тілі , алгебра, дінтану, тарих , информатика, бастауыш сынып ) мектеп ұстаздары қатысып, тәжірибе алмасты. 

Қаңтар, ақпан айларында пәндер бойынша апталық өткізіліді. Әдістемелік бірлестік жетекшілері жоспар құрып, сол жоспарға сәйкес сабақтар өткізілді. Әр ұстаздарға кері байланыс беріліп, апталықтың соңында әдістемелік бірлестік жетекшілері есеп жазып өткізді. 

Апталықта біраз кемшіліктер және ұтымды тұстары да болды. Айта кетсек ұстаздарда уақытты тиімді пайдаланбау, әдіс-тәсілдердің тиімді жақтарын дұрыс қолданбау, мұғалімнің сабақ барысында көбінесе өздері сөйлеп кетуі деген сияқты біршама кемшіліктері кездесіп жатты. Ұстаздарға кемшіліктері айтылып ескертілді. Сонымен қатар жақсы сабақ көрсеткен ұстаздарда болды.

• Башықбаева Алия Еженғалиқызы орыс тілі пәні мұғалімі, мұғалім шығармашылықпен жұмыс жасай алды. ҚМЖ оқу мақсаттарына сәйкес құрастырылған. Оқушының білімін тексеруге арналатын тапсырмалар, әдіс-тәсілдер тиімді алынған. 
• Қожабекова Асия Нұрбатырқызы қазақ тілі пәнінің мұғалімі оқушының жас ерекшелігіне сәйкес, оқу мақсаттарына сай қмж сауатты жоспарланған. Сабақта өмірмен байланыс өте жақсы жүзеге асты. Мұғалім салмақты, өзіндік әдісі қалыптасқан, сабақты тиімді жоспарлап, оқушы қызығушылығына сай өткізді. 
• Аяз Райхан Исақызы химия пәні мұғалімі. Мұғалімнің сабақты жоспарлауы, сабақ беру стилі қалыптасқан. Жаңа ақпараттық техниканы тиімді пайдаланды. Практикалық бөлімде тәжірибе көрсетілді. Есеп шығаруда жеңіл есептермен шектелді. 
• Салтанат Туребекова Шәкәрімқызы бастауыш сынып мұғалімі қмж оқушының жас ерешелігіне сәйкес жоспарлаған. Сабақтың әр кезеңін тиімді, пайдалы өткізе алды. Оқушылардың белсенділігі жоғары болғандығы байқалды. 

Жас мамандар туралы мәлімет

Жас мамандар мектебінің жетекшісі – Башықбаева Ә. Е. 

Мектепте еңбек өтілі 3 жылға дейін 7 жас маман қызмет атқарады. Жас мамандарға тәлімгер ұстаздар бекітіліп, жас мамандар мектебінің жұмыс жоспарына сәйкес үйрету, оқыту шаралары атқарылды. Мектептегі жас мамандар жұмысы тәлімгерлер арқылы ұйымдастырылды. Тәлімгерлер бекітіліп, жоспар бойынша жұмыс істеді. 

Жас мамандарға келетін болсақ биылғы оқу жылында биология пәнінің мұғалімі Нұртаева А.А және информатика пәнінің мұғалімі   Сыдықов Д.Қ аудандық семинарларға қатысып өз іс-тәжірибесімен бөлісті. Аталаған екі ұстаз өз  тәжірибелерін шыңдау барысында үнемі ізденіс үстінде жүреді. 

Әдістемелік бірлестік жұмыстары

Мектепте 4 әдістемелік бірлестік   жұмыс атқарады. Оқу жылының басында жылдық жұмыс жоспары құрылып, бекітілген.  Жоспарға сәйкес әдістемелік бірлестіктің  отырыстары  жаңа оқу жылына арналған  әдістемелік нұсқау хатпен  пән мұғалімдері таныстырылды, жұмыстары жүргізіліп отырды.

Гуманитарлық пәндер бірлестігі. Жетекшісі: Башықбаева А.Е. 

Әдістемелік тақырып: «Білім бәскесіне қабілетті оқушы тәрбиелеуде қазақ тілі мен қазақ әдебиеті, орыс тілі мен әдебиет, ағылшын тілі, тарих сабақтарында жаңа технологияның тиімді әдіс – тәсілдерін пайдалану арқылы білім сапасын арттыру»

Мақсаты: педагогикалық еңбектің біліктілігі мен кәсіптілігін, сапасын арттыруға ынталандыру. Бірлестікте барлығы - 9 мұғалім, (педагог зерттеуші – 2, педагог сарапшы – 1, педагог модератор – 1, жоғары санат – 3, 1 санат -1, санатсыз -2) 

Жаратылыстану пәндер бірлестігі. Жетекшісі: Әсет Р. 

Әдістемелік тақырып: «Оқу-тәрбие үрдісінеде жаңа технологияларды пайдалана отырып, оқушыларға сапалы білім мен саналы тәрбие беру». 

Бірлестікте – 8 мұғалім , (педагог зерттеуші -1, педагог сарапшы – 1, педагог модератор -2, 1 санат – 1 мұғалім, санатсыз - 3)

Бастауыш сынып бірлестігі. Жетекшісі: Азимканова Д.Д.

 Әдістемелік тақырып: «Педагогикалық технологияларды пайдалана отырып, оқушылардың танымдық және шығармашылық ізденістерін дамыту». 

 Бірлестікте - 5 мұғалім, (педагог зерттеуші – 1, педагог сарапшы -1, 2 санатты -1, санатсыз -2)

Эстетикалық пәндер бірлестігі. Жетекшісі: Қожабекова А.А.

Әдістемелік тақырып: «Оқушылардың денсаулығы мен саулығын байланыстыра отырып салауатты өмір сүруге тәрбиелеуді жетілдіру».

Бірлестікте – 5 мұғалім, (педагог зерттеуші – 1, педагог сарапшы – 1, санатсыз - 3)

Дарынды оқушымен жұмыс

Дарынды оқушылармен жүргізілетін   жұмыстың   мақсаты :

• Оқушылардың қабілеттерін анықтау барысында қай салаға бейім екендігін зерттеп, оқушының жан-жақты дамуына ықпал жасау. 
• Дарындылықты дамыту бағытында  логикалық, танымдық, функционалдық сауаттылықтарды қалыптастыру.
• Жалпы білім-білік дағдыларын дамыта оқыту.

Мектепте дарынды балалармен жүргізілетін жалпы жұмыс жоспары бойынша төмендегідей жұмыстар атқарылады. 

1. Дарынды баланы іздеп табу және іріктеу. 
2. Тереңдетілген бағдарлама бойынша (жеке, топтап, жұптап) оқыту 
3. Дарынды балалармен жүйелі түрде қосымша сабақтар өткізу. 
4. Ізденіс жұмыстарын (реферат, баяндама, ребус, шығарма жазу, өлең шығару, т.б)

 өз бетінше ізденіп оқуды ұйымдастыру, дамыту. 

Оқу жылының басында  «Дарын» клубының  жылдық жұмыс жоспары құрылып, мектеп психологының көмегімен  сыныптар бойынша дарынды оқушылар анықталынып,   пән мұғалімдері өз пәндеріне бейім оқушыға жұмыс жоспарын құрды. Жоспарға сәйкес оқушылармен  әр түрлі жұмыстар ұйымдастырылуда. 

Оқушылардың шығармашылық , танымдық қабілеттерін дамыту барысында мектепте онлайн әр түрлі  іс-шаралар  өткізілуде .

Әр тоқсан барысында жоспарға сай біршама жұмыстар атқарылды.

Аудандық олимпиада қорытындысы

3 тоқсан барысында қаңтар  айында аудандық  олимпиада өткізілді. Олимпиадаға барлық пәндер қамтылды. Мектепішілік олимпиададан 1 орын иеленген 29 оқушының   тізімі анықталып, хаттама жазылып, аудандық олимпиадаға қатыстырылды.     Аудан  көлемінде олимпиадан 3 орын иелендік. 

Олар:

 3 орын математика пәнінен 11 сынып оқушысы - Абай Гүлназ. Жетекшісі: Серік А,

 3 орын Қазақстан тарихы пәнінен  11 сынып оқушысы - Еркінтай Аян.

 Жетекшісі: Укешова К.Т.

 3 орын ағылшын тілі пәнінен 9 сынып оқушысы Еркінай Дәміл 

 Ғылыми жоба қорытындысы

сонымен қатар «Дарын» ғылыми жоба конкурсының аудандық кезеңінен физика пәнінен ІІ орын  иеленген 11 сынып оқушысы Еркінай Дарын жетекшісі Әсет Р.

аудандық  «Зерде» зерттеу жұымысынан 5 сынып оқушысы Нұрлан Аягөз ІІ дәрежелі диплом, жетекшісі: Азимканова Д.д, биология пәні бойынша ІІІ дәрежелі диплом   Нұрлан Бөпенай жетекшісі: Жұмабекова Ж иеленіп марапатталды. 

Өнегелі ұстаз - өнерлі шәкірт. Шәкірт жеңісі - ұстаз жемісі демекші мектебіміздің  ұстаздары өз шәкірттерін облыстық, республикалық, қашықтықтан ұйымдастырылған   сайыстарға төмен деңгейде қатыстыруда. Кестеге сәйкес Ғылыми  Жобалар  байқауы, оқулар,  жыл сайын өтілетін интеллектуалды жарыстарға ұстаздардың дайындықтары аздау болды.

Алдаға уақытта осы кеткен кемшіліктерді жою үшін жұмыс жүргізіліп , шәкірттеріні олипиадаларға қатыстыру жұмыстары жандандырылысын деген ұсыныс білдіремін. 

Іс - тәжірибеде

1. Биылғы оқу жылы дайындық сабақтары жоспарға сай  ұйымдастырылып өтілуде.  Оқушылар апта сайын «Он лайн » режимінде , «Білім лэнд »  сонымен қатар ұстаздар қағаз форматында тест тапсырмаларын құрастырып жаздырып, күнделікті дайындық барысында қатемен жұмыс жүргізіп отырады. 

Мысалы : логарифм, интегралл, туындыны оңай жолмен табу жолдарынойын түрінде, есте сақтау жаттығуларын жиі қолдану арқылы қызықтыра өткізу ұсынылды. жеке тапсырмаларды түрлендіру, логикалық жұмыстарды кеңінен дайындап, балалармен өткізу жақсы. 

Қашықтықтан оқыту бойынша мектепте жоспар құрылып, мектеп директорымен бектіліді. Сол жоспарға сәйкес жұмыстар атқарылды. Облыстық, Аудандық  тарапынан келіп түскен бұйрықтарды басшылыққа ала отырып, мектебімізде бұйрықтар шығарылып, біршама жұмыстар атқарылды. Сонымен қатар 6-8,10 сыныптар қашықтықтаноқытылуда.Мектебімізде 9 ұстаз оператор жұмысын атқаруда. Мақсаты: интернет желісі төмен болғандықтан ватсап желісі арқылы сабақ оқуға мүмкіншілігі жоқ білім алушыларды сынып жетекшілері анықтап, тізім жасалынып, осы оқушыларға операторлар бектіліп, операторлар флэшка, қағаз түрінде тапсырмалар апарып беріп отырды.   Осы оқушыларға  аптасына екі рет  тапсырмалар жеткізіп отыруды ұйымдастырдық. Оқушыларға операторлардың тапсырма тасымалдау сызбасы жасалды. Тапсырма жеткізу барысында операторлар барлық санитарлық ережелерді сақтай отырып, атап айтсақ маска, бір реттік қолғаптары және антисептиктерді пайдаланды.

2. Мектеп директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары Жұмабекова Ж.Ж  ұстаздарға кесте бойынша сабақ өтілуін қадағалап, пән мұғалімдерімен байланыс жасап оқушылардың орындаған тапсырмаларын қадағалап, оқушыларға тапсырма беру барысында шамадан тыс жүктеме жасамауын анықтап отырды. Сонымен қатар мұғалімдерге қосымща ресурстарды қандай сайттардан алу керектігі жайлы вебинар өткізіп бағыт-бағдар  беріліп отырылды. 

3. Тәрбие ісі жөніндегі орынбасары Укешова К.Т сынып жетекшілер мен оқушыларға Пандемия кезінде сақтық шараларын ұйымдастырды. Сонымен қатар ірі сауда объектілер, ойын-сауық орталықтарына, кинотеатрлар, адамдар көп жиналатын басқа да орындарға сонымен қатар үйден тыс  шықпаулары жайлы түсіндірме жұмыстарын жүргізуде. 

4. Мектеп психологі Узембаева З.У 16.03 күні оқушыларға психологиялық кеңес алдын алу жұмыстары, тазалық-денсаулық кепілі кеңес, жағымсыз сайттарға кірген оқушыларды  бақылау, ата-аналарға жадынама берілді.

5.Педагог-ұйымдастырушы:Төңкеріс Г оқушыларға күнделікті жеке бас гигиенасын сақтау, күнделікті қолдарын сабынмен жуу, тазалықты қатаң сақтау, әр түрлі вирустардан сақтану жолдарын түсіндіріп кеңес берді.

6.Сынып жетекшілер. 1-11 сыныптың  жетекшілері оқушылармен ұстаздардан құралған ватсап желісінде топ құрып, оқушылаға ұстаздардың берген тапсырмаларын орындағаны жайлы мәліметтерді анықтап, қадағалап отыр.Сонымен қатар күнделікті оқушылар және ата-аналармен байланыс орнатып отыр.

7.Қазақ тілі пәнінің мұғалімдері Қожабекова А.Н және Мухаметжанова Б.Е оқушыларға өз пәндері бойынша қысқаша теориялық, қағаз бетіне тапсырмалар жазып беріп орындатып отыр. Сонымен қатар жаттығу жұмыстары, тест жұмыстарын, автор стиліне шығармашылық жұмыстар, рухани құндылықтарды замануаи тұрғыда салыстырып, өзіндік сыни пікір жаздырып, орындатуда.

 Тарих пәндері бойынша Укешова К.Т,   Карибаев С.Н оқушыларға тапсырмаларды кесте түрінде, тақырыптарға байланысты сұрақтар арқылы тапсырмалар беріп отыр. Орыс тілі пәндері бойынша Алтынбекова Л.К, Башыкбаева А.Е  матінді оқу, синквейн, кластер құру арқылы тақырыптарды меңгеруде.

Ағылшын тілі пәндерінен Жаксылыкова Л.А, Хасанова Н.Д мәтінді оқып ішінен қарама-қарсы сөздерді табу, өткен шаққа сөйлемді айналдырып жазып, орындаған тапсырмаларды ватсап арқылы ұстаздарға көрсету.

8.Биология пәні бойынша Нұртаева А.А, Жұмабекова Ж.Ж оқушыларға қысқаша бейнеролик тақырыпқа сай беріп, осыған байланысты сұрақтар дайындап оқушылардан жауап алуда. Сонымен қатар кестелер, сызбалар беріп дәптерден қадағалап отыруда.тақырып бойынша дұрыс-бұрыс анықтамаларды анықтау, кестеге жазу, көп нүктенің орынан құрылымды жазу. Химия пәні бойынша Базарбаева А.Т оқушыларға карточка арқылы, мәтінмен жұмыс жүргізу арқылы кесте толтыру , химиялық элементтердің пайдасы жайлы тапсырмалар берді.

Математика пәнінің мұғалімдері Маслихат Ж, Серік А.  тақырыптар бойынша мысал ретінде есептердің шығарылу жолдарын көрсетіп беру арқылы жаңа есептер беріп сол есептерді тексеріп қатесін түзетіп жұмыс жүргізуде. 11 сыныптарға есептерді презентация түрінде жіберіп отыр.

Физика пәнінің мұғалімі Әсет Р оқушыларға мәтін бойынша сәйкестендіру, сұрақтарға жауап жазу, қысқаша түсіндірме жұмыстарын жүргізуде.Формула арқылы есептер шығартып, мұғалім мысал есептерді көрсетіп, шығару жолдарын оқушыларға түсіндіріп, тапсырмалар беруді.

Информатика пәнінен Сыдықов Д.Қ  график құру, сәйкестентендіру, сұрақтарға жауап беру, тапсырмаларын беріп, оқушылардың дәптерлерінен тапсырмаларды тексеріп отырды.

География пәні бойынша Дарманбеков М.Ж тест жұмыытары, иә, жоқ, тақырыптар бойынша мәтінмен жұмыс жүргізіп кескін картамен жұмыс жасап жүргізілуде

9.Бастауыш сынып мұғалімдер Азимканова Д.Д, Туребекова С.Ш, Калиханова А.Қ, Сейдуалиева Ж.Б оқушыларға  сөздерді септеу, сөз тіркесімен сөйлем құрау жатығу түрінде, Математикадан кесте сызу, жаратылыстану пәндері бойынша сызба, тақырыптарға байланысты мағлұмат жинау.

10.Қожабекова А.А, Омаров Д.Д  волейболдан допты астынан қабылдап алу техникасы,  волейбол ережесі, допты үстінен беру техникасы жайлы ватсап желісі арқылы түсіндірме жұмыстары жүргізілуде.

11.Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәні мұғалімі Кукеев А.А оқушыларға мәтін бойынша тапсырмалар берді . (биологиялық, химиялық қарулар ажырата білу) кесте толтыру.Қазақстан Республикасында төтенше жағдайды енгізу туралы оқушыларға, ата-аналарға түсіндірме жұмыстар жүргізілді.

12. Мектебімізде  проблеманың бірі ол - интернет желісінің қол жетімсіздігі. Оқушыларымыздың барлығы смартфон телефонымен қамтылмаған. Абай ауылында интернет желісі ұстамайтын жерлері де кездеседі. Мектепте 12 мұғалімнің үйінде вай-фай орнатылған. Ұстаздардың барлығы вай-фай орнатуға қарсы емес, алайда аталған желі барлық жерлерде ұстай бермейді.Сондықтан оқушыларға тапсырма беруде бейнеролик, бейнебаян беруде қиындықтар туып отыр.Қазіргі уақытта ұстаздар мен   оқушылар ватсап желісі арқылы байланысып отыр. Осы қашықтықтан оқып жатқан  сыныптарға олқылықтарды жою барысында мектепте жоспар құрылып, әр бірлестік жетекшілері, пән мұғалімдері де жоспар құрып, сол жоспарға сәйкес жұмыс атқарды. Олқылықтардың жою бойынша сыныптарға кесте құрылып, сол кестеге сәйкес барлық санитарлық нормаларды сақтай отырып, сабақтарда өткізілуде.

 Пәндер бойынша тараулар арқылы қайталау жұмыстары , ережелерді жаттау, есептерді жеңіл жолмен шығару керектігі, сөйлемдерді талдау жұмыстарын қалыптастыру  ескертіліп, айтылды.

Сонымен қатар мамыр айында 5-10 сыныптар аралығында директорлық срез алынып, әр пән, әр сыныптар бойынша мониторинг жасалыныды. Мамыр айында алынған директорлық срездің мақсаты: ең төмен нәтиже көрсеткен сыныптар мен пәндерді келесі оқу жылына мектепішілік бақылауға қою жоспарланып отыр.

Ұсыныс:

1. Оқушылардың білім сапасын арттыру мақсатында жеке, қосымша жұмыстар жүргізіп, жүргізілген жұмыстардың нәтижесін қатаң түрде талдау жасалынсын. 

 2. Жаңа оқу жылына әр пән мұғалімі өз пәні бойынша олимпиада, ғылыми жоба, мәнерлеп оқу, шығарма жазу резервтерінің тізімін жасақтап, олимпиадаға нақты, тұрақты оқушымен жұмыстану арқылы нәтижелі жұмыс көрсетсін.

3. Оқу жылының қорытындысы бойынша әр пән мұғалімі дарынды оқушымен жұмыс 

бойынша терең талдау жасай отырып, түзету жұмыстарын көрсете отырып, аналитикалық сараптама жасау, жаңа оқу жылының мақсат –міндеттерін анықтау.

4. Оқушының бос уақытын тиімді ұйымдастыруға байланысты пән мұғалімдері жазғы 

каникул кезіне жекелей тапсырмалар жүйесін құру, олимпиада резевтерін дайындау 

жұмысы үнемі жүргізілсін.

5. Серіктестік мектеппен байланыс бағытындағы жұмыс жалғасын тапсын;

6.Ғылыми жоба тақырыптарын таңдауда заман талабына сай оқушы мүмкіндігіне, 

оқушының жас ерекшелігіне сәйкес келетін көшірме емес, өзекті нақты тақырып алынып, тақырыптарды дұрыс таңдау жетекшілерге берілсін;

Жасөспірімдер арасында  құқық бұзушылықпен  зорлық зомбылықтың алдын алуда қашықтан жүргізілген іс-шаралардың     анықтамасы

      2020-2021 оқу жылғы тәрбие жұмысының 8бағыты, ата анамен жұмыстар  қашықтықтан ұйымдастырылып өткізілді. Бірінші бағыт – Жаңа қазақстандық патриотизм мен азаматтыққа тәрбиелеу, құқықтық тәрбиенің Мақсаты: Жаңа демократиялық қоғамда өмір сүруге қабілетті азаматты және патриотты; тұлғаның саяси, құқықтық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетін; балалар мен жастардың құқықтық санасын, оларда балалар мен жастар ортасындағы қатыгездік пен зорлық-зомбылыққа қарсы тұру даярлығын қалыптастыру. 1қыркүйек Білім күні, Ата  Заң, Туәелсіздік күні, Президент күні , 7-9 мамыр  мерекелік шараларға байланысты тәрбие сағаттар, челлендж, сурет байқаулары  қашықтықтан өткізіліп, әлеуметтік желілірге орналастырылып отырды.  Ғаршкерлер күні» тақырыптарында бейнероликтер түсіріліді және тәрбие сағаттары өткізілді.

Чернобыль апатына 35 жыл   тақырыбында  1-11сыныптарда тәрбие сағаттар өткізіліп, « Адал ұрпақ ұйымының"Чернобыль апаты" туралы бейнеролигі жасалынды.  Тәуелсіздіктің  30 жылдығына арналған «Тәуелсіз ел ұландары» челлендж түсіріліп әлеуметтік желілерге салынды.Ескерткіштер күніне  орай Мұхаметжан Тынышбаев атындағы, М.Мақатаевтің  мұражайларына виртуалды саяхат жасалып оқушыларға көрсетілді.9мамыр,1мамыр мерекесі қарсаңында 1-5,9,11сыныптарда оффлайн тәрбие сағаттары , 5,6,7,8,10 сыныптарда  қашықтықтан  сынып сағаттар , сурет байқаулары өткізілді. 

 1мамыр мерекесіне орай «Қазақстан –     достықтың   мекені» Қазақстан халықтарының   бірлігі мен ынтымағы күніне   ортаңғы буын оқушылары    флешмоб ұйымдастарды. 9мамырға орай 9сынып оқушыларымен  А.Айтжан «Бәріде жеңіс жолында » флешмоб ұйымдастырып әлеуметтік желіге салынды.

Кәмелетке толмағандар арасында құқық бұзушылықтар мен қылмыстардың алдын -алу жөніндегі 2020-2022 жылдарға арналған өңірлік іс-шаралар жоспарын іске асыру мақсатында кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың, қадағалаусыздықтың және панасыз қалудың алдын алу жөніндегі аудандық ІІБ-нде КТІЖБ мен бірлескен жоспары бекітіліп, жұмыс жүргізілуде.Қыркүйек айындакешкі рейд кестесі, профилактикалық кеңестің құрамы   бекітілді. 9-10 сынып оқушылары арасында «Жас тәртіп  сақшылары » ұйымы құрылды.Сынып жетекшілер әр айдың соңғы аптасында құқыққа байланысты тәрбиелік сынып сағатын өткізу жоспарланды. Өткізілген іс шаралар мектеп сайтарында іс шаралар, шүғыл бағыт, ата анамен жұмыс т б бөлімдерге салынып отырды.   Шілде тамыз айларында «Мектепке жол» акциясы барысында сынып жетекшілер мен бірлесе отырып әр оқушының тұрмыс жағдайы анықталып, мектептің әлеуметтік паспорты жасалынды. Көпбалалы, аз қамтылған , жартылай жетім, толық емес сәтсіз  отбасында тәрбиеленетін оқушылардың тізімі жасалып  бекітіліп, іс шаралар жоспары жасалынды. Әлеуметтің статусы бар оқушылар бірінші кезекте оқулықпен қамтылу, ЖББ қорынан, демеушілер тарапынан көрсетілетін көмек жұмыстары жүргізілді.

Оқушылар арасында әлімжеттілік, бопсалау, қашықтықтан оқыту кезінде отбасылық зорлық зомбылықтың алдын алу мақсатында қашықтықтан  «Құпия сауалнамалар» алынып сараптама жұмыстары жүргізілді. Зорлық күш көрсету фактілер тіркелмеді.

Ата аналар комитетімен     10 қыркүйек күні санитарлық талаптарды сақтай отырып «Ата ананың  бала тәрбиесіндегі  жауапкершілігі » тақырыбында профилактикалық кеңес өткізілді. Профилактикалық кеңеске    сыныптардың ата аналары комитеті мүшелері қатысты.  Іс шара барысында  «Зорлық-зомбылықтың алдын алу. Отбасы, мектеп, қоғам мәселелеріне тоқталды. Ата аналарға   қашықтықтан оқыту қалай жұргізіледі, бала құқығы конвенциясы  туралы , отбасындағы зорлық зомбылық туралы тұсіндірме жұмыстары жүргізілді. Кеңеске тәрбиеленуде қиындық келтіретін 7сынып оқушысы Баширов Мадиярдың, Байтенов Александрдің  анасы қатыстырылды. 

  02 , 04 қыркүек күндері Оқушыларға «Адалдық сағатары» откізілді. « Қоғам және заң» тақырыбында сынып сағаттар өткізіліп кеңестер беріліп  құқықтық сауаттылықтарын арттыру жұмыстары жұргізілді.

Оқушылар арасында құрылған «Өзін өзі басқару » ұйымының мүшелерінің атсалысуымен     1 қазан күні « Қуаныш сыйлау қарттарға » айдарымен қарттар күнінде  құттықтау жұмыстарын ұйымдастырды.

Ұстаздар күні қарсаңында  мерекелі шара ұйымдастырды, әр әдістемелік бірлестік ұстаздарына бейнероликтер жасап құттықтады

Балаларды қатігездікпен және немқұрайдылықпен қарау проблемасына қоғамның назарын аудару және қоғамда балаға зорлық-зомбылық қолайсыз болып, жасына, даму деңгейіне, әлеуметтік мәртебесіне қарамастан әр адамның өмірі мен әл-ауқаты болатын сенімдерді қалыптастыру мақсатында жұмыстар жүргізілді.  

  16 Қараша күні  аз қамтылған   сәтсіз отбасында тәрбиеленуші оқушылардың үйлерінде болып оқушылардың тұрмыстық жағдайын бақыладық.  Әлеуметтік көмек көрсетілді. 

9 қараша күні барлық сыныптарда   «Бала құқығы», «Менің міндетім жауапкершілігім, құқығым » тақырыбында сынып сағаттар өткізілді. Отбасында зорлық-зомбылық болған жағдайда не істеуге болады?Ең алдымен балалардың заңмен қорғалатын құқықтары бар екенін білу қажет! Әрбір бала полицияға арыздана алады. Заң бойынша кәмелетке толмағандарға қатысты зорлау істері арыз берілмей-ақ қозғалады. Егер қандай да бір себептермен кәмелетке толмаған баланың полицияға баруға мүмкіншілігі болмаса, анасына, достарына, жақсы таныс көршілерге, мұғалімдерге оқиға туралы айтуы қажет немесе сенім телефонына қоңырау шалуға болатыны туралы айтылды

 10 қараша күні 9-11 сынып оқушылары «Зорлық-зомбылықсыз әлем» тақырыбында сурет 

байқауы өткізілді. 

     11-12 қараша аралығында ата-аналар қауымы үшін «Зорлық-зомбылықтың алдын алу. Отбасы, мектеп, қоғам мәселесі» атты онлайн  кеңес беру  ұйымдастырылды.Ата аналарға Бала құқығы конвенциясы  туралы , отбасындағы зорлық зомбылық туралы тұсіндірме жұмыстары жүргізілді.

13 қараша күні Оқушылар арасында «»Менің бақытты  Отбасым » тақырыбында бейнероликтер  байқауы өткізілді. Үздік жұмыстар бейнероликтері инстаграмм, Facebook   желілерінде жарияланды.

Кәмелетке толмағандар арасында  қылмыс , зорлық зомбылықтың  алдын алу мақсатында  сынып жетекшілер мен мектеп әкімшілігімен  бірлесе отырып , әр сенбі 14 және 21 , 28 қараша   күндері кешкі уақытта  ауыл   территориясына кешкі рейд жүргізілді. Нәтижесінде кешкі уақытта тәртіп бұзған  оқушылар болған жоқ.

   16 қараша күні   «Мектеп-қатыгездік пен зорлық-зомбылықтан азат аумақ» тақырыбында мектеп психологы З.Узембаева  ватсап желісі арқылы   профилактикалық жұмыс жүргізілді.

Мектептегі зорлық-зомбылық түрлері туралы тұсіндірме жұмыстары жұргізілді. Физикалық зорлық-зомбылық ретінде бағаланатын іс-әрекеттің түрлері көп: соққы, ұру, итеру, тебу, тұншықтыру, шаштан тарту, сілкілеу, қандай да бір затпен не қарумен шабуыл жасау.  Бопсалау – балаға зорлық не тән жарақатын салу қаупін қосқанда, қысым жасау не мәжбүрлеу арқылы заңсыз ақша мен мүлік талап ету және алу түрінде көрінетін қылмыс екені айтылды.  

Жасөспірімдер арасында   құқық бұзушылықтың алдын- алу мақсатында 01.02-28.02күндері   аралығында    құқық айлығы өткізілді. Ақпан айының 08,18,28 күндері құқық бұзушылықтың , әлімжеттіліктің алдын –алу , мақсатында 5-11сынып оқушылары арасында  «Құпия сауалнама» алынып, сараптама жасалды. Әлімжеттілік көрсеткен жағдайлар тіркелген жоқ.  

Қашықтықтан барлық сыныптарда тәрбиелік шаралар өткізілді.

 03.02  «Сыбайлас жемкорлыкка карсымыз » тақырыбында сынып сағат  6сыныпта өткізілді. презентация 

05.02(WhatsApp) желісі арқылы  « Өз құқығыңды білесің бе? Оқушылар мен сынып сағаты   өтіп ,оқушыларға құқықтық тәрбие берілді. 08.02 күні ақиық ақын  «М.Мақатаевтің мәңгілік мұрасы» тақырбында Адалдық сағаттар өткізілді.  09.02. "Жол  тәртібін  сақтаймыз 3 сынып(WhatsApp). 25.02. күні Құқық әлемінде" дебат клубының оқушылары жарыс өткізді.

Ата-аналардың   Watsapp  желісіндегі топтарына  «Ғаламтордың қауіп қатері» тақырыбында Кибербуллинг туралы бейнероликтер таратылып, түсіндірме жұмыстар жүргізіліп,  кеңестер берілді . Санитарлық талаптарды сақтай отырып ІІБ қызметкері І.С. Омарбаев   оқушыларға «Жасөспірім және заң тақырыбында  » кеңес берді. Оқушылардан «Саған әлімжеттілік көрсетілеме » тақырыбында сауалнамалар алынды.

Мектепте  «Шұғыл байланыс»  сенім телефоны жұмыс істейді, осы уақыт аралығында  шағым, ұсыныстар  тіркелген жоқ.. Іс шаралар жалғасуда

Оқу жылы барысында қашықтықтан сынып жетекшілер әдістемелік бірлестігінің отырысын   өткізіліп ,сынып жетекшілердің атқарған тәрбие жұмыстарына талдау жасалып отырылды. .

12 наурызкүні  қашықтықтан сынып жетекшілер әдістемелік бірлестігінің отырысын  өткізді.   :  күн тәртібінде өткен тоқсан бойынша сынып жетекшілердің атқарған тәрбие жұмыстарына талдау жасалып, төмендегі мәселелерге тоқталды 1.Жасөспірімдер арасындағы өзіне-өзі қол жұмсау.

2.Жұқпалы аурулардың (тұмау) алдын-алу шаралары

3.ІІІ-тоқсан есебі

Қауіпсіздік ережелері туралы

05-16 сәуір күні аралығында   «Қауіпсіз ғаламтор» онкүндігі аясында іс шаралар ұйымдастырылды. 06.04 күні ата-аналары арасында «Ғаламтордың пайдасы мен зияны» тақырыбында  ватсап желісі арқылы бейнероликтер берілді. Ата –аналармен ғаламтордың пайдасы мен зияны туралы және ғаламторды дұрыс пайдалану жөнінде кеңестер ұсынылды. Интернеттің жақсылықтарымен бірге келеңсіз жақтары да барын естен шығармағанымыз жөн. Интернетке кіріп  түрлі ойындар ойнап, уақытын тиімсіз өткізудің зардабы туралы   түсіндірме кеңестер ватсап желісі арқылы жүргізілді.

1сынып оқушыларымен Азимканова Динара Жұмақожақызы «Интернет дегеніміз не?» тақырыбында тәрбие сағатын өткізді,   Оқушылары  Интернет жайлы өз пікірлерімен бөлісті. Әлеуметтік желіге орналастырылды

.  

4сынып оқушыларымен Туребекова Салтанат Шәкәрімқызы «Қауіпсіз ғаламтор әлеміне саяхат» тақырыбында тәрбие сағаты өткізіліп , сабақ барысында оқушылары  ғаламтор жайлы өз ойларын білдірді. 08.04күні Қауіпсіз, әрі пайдалы ғаламтор» атты тақырыптар аясында 1-11 сыныптар арасында сынып сағаттары болып өтті.Бүкіләлемдік өрмек – интернетке байланысты оқушылардыңбілімдерін нығайту, тиянақтау.

     09.04 күні 6сынып оқушылары арасында  сынып  жетекешісі А.Б.Нұртаева сауалнама жүргізіп, қазіргі заманның балалары мен жастары сандық ұрпақ болып табылады. Олар өздерін кибер кеңістікте алаңсыз сезініп, жаңа технологияларды дер кезінде танып отырады. Балаларға қатысты осынау өзгерістерге оқытушылар мен мектептер қаншалықты дайын? Балалардың сандық кеңістікті игеруін бақылауға дайын ба?", - деген сауалдар төңірегіндегі пікірлер талқыланды.

.

12 сәуір адамзаттың ғарыш әлемін бағындыруына 60 жыл толуына орай өткізілген іс шаралар туралы мәлімет

Жылдық жоспарға сәйкес  Суицидтік мінез-құлықтың алдын алуға бағытталған  17қаңтар  күні ата –аналар жиналысында  мектеп психологы З.Узембаева «Отбасындағы жанжал мен орынсыз дау – дамайдың суйцидке апарар қауіп » тақырыбында онлайн форматта WhatsApp желісі арқылы кеңес берілді.

     18.02.күні   5-6 сыныптар арасында «Кактус суретін салу» әдістемесі жүргізіліп, мақсаты жеке даралық эмоционалдық ахуалын зерттеу болған. Әдістеме   мақсаты  оқушы бойындағы агрессивтілік деңгейін анықтау. Сауалнама жүргізілген сыныптардың  ішінен ешқайсысының мінезіндегі жағымсыз, теріс, қорқыныш, үрей, мазасыздану факторлары анықталмады 28.02 күні 9-11сыныптарда «Өмірге құштарлық» сауалнама алынды.9-11 

      Мектепте «Сенім телефоны» «Сенім поштасы » жұмыстары ұйымдастырылған . Келіп түскен хаттар болған жоқ.

12.03 күні  күні мектепте қашықтықтан жалпы ата аналарға және сынып жетекшілер жиналысы WhatsApp желісі арқылы өткізілді

Мектеп директоры Л.Алтынбекова  ата аналарга  балаларды қадағалап отыру керектігін қатты ескертті.  З.Узембаева баланың санасына кері әсер ететін сайттар туралы, телефонның туғызар қауіп қатері туралы слайдтар көрсетті

 Елімізде   ауырудың  әліде  тоқтамай жатқанын, балалардың өміріне  қауіп   келтірмеу мақсатында  санитарлық жағдайларды қатаң ұстану керектігі айтылып ,түсіндіріліп, мектеп әкімшілігі тарапынан сұрақтарына  жауап берілді. Сонымен қоса сақтық шараларына байланысты да ақпараттар берілді. Ата аналармен кері байланыс жасалды. 

Наурыз айының 15-і  күні 11   сынып оқушыларымен «Өмірге ИЯ деп айт» тақырыбында ашық тәрбие сағаты өткізілді. Мақсаты: Жасөспірімдерге «Өмір тамаша!» ұранын үғындыра отырып, өмірге деген құлшынысын, қызығушылықтарын арттыру. Баланы оның денсаулығына зиян келтіретін ақпараттың, насихат пен үгіттің теріс ықпалынан қорғау. Психологиялық, патриоттық күш беріп, кәсіптік бағдар көрсету. Мектеп психологы: Ашық тәрбие сағатына қатысқан  оқушы саны - 42. Тәрбие сағатында «Өмір тамаша!», «Стрессті жеңу жолдары», «Әлеуметтік желілердің теріс ықпалы» атты бейнебаяндар көрсетіліп,  жан-жақты маңызды мәселелерді қамтылды.

Бүгінгі таңда, Абай атындағы орта мектебінде  оқушылардың отырғаны анықталмады. Мектеп психологы тарапынан әңгіме, кеңес жұмыстары жүргізілді. Ата-аналармен байқалған жағдайда сынып жетекшімен әрдайым байланыста болу керектігін ескертілді. Осы уақытқа дейін оқушылардан жанама өзгерістер байқалмайды.

           Жоспарға сәйкес «Отбасыдағы атмосфераның балаға әсері»  атты ата-аналармен жиналыс өткізіледі, «Қиналсан хат жаз» атты тренингттің элементтерімен жұмыстар жүргізіледі және басқада диагностикалар мен алдын-алу жұмыстары, сонымен қатар түзету-дамытушылық және ағартушылық жұмыстар жүргізілуде.

Экология бағытында «Құстар біздің досымыз», «Менің сүйікті жануарым» сурет байқауына 1-4сыныптар қатысты .

Менің отбасым ,»Отбасы күні қарсаңында ата аналарымен бірге менің отбасым тақырыбында бейнероликтер жарысы ұйымдастырылды. Қашықтықтан сурет байқауы өткізілді.

Соңғы қоңырау және мектеп бітіру кеші тұжырымдамаға сәйкес өткізілді. Ақша жинамау. Сыйлық жасамау туралы нұсқаулықпен ата аналар таныстырылды. 

1маусым  Бойынша іс шаралар жоспарланған. . Қазіргі таңда кәмелет жасқа толмаған  жасөспірімдердің  еңбекте қаналуы үлкен мәселеге айналып отыр . Жазғы демалыстарында көп балалар ауыр құрлыстарда  жекеменшік кәсіпорындарда   еңбек етеді.   Алайда  өз құқықтарыны аяқ асты  болып жатқанын  түсінбейді. Бала еңбегін  пайдалану қаупі бар  егін алқаптары, базар маңы, құрылыс жүріп жатқан орындарда көп кездеседі. Қазақстан Республикасының  заңдарында   бала еңбегіне  шектеулер қойылып , оның ең нашар түрлері үшін қылмыстық   және әкімшілік  жазалау қарастырылған Балалар құқығы заңмен бекітілген. Бала еңбегін қанаудың жазасы бар екенін естен шығармаған жөн. Осыған орай   жыл сайын  республика көлемінде  маусым айының 1-12  аралығында «Бала еңбегін қанауға қарсы 12 күн» атты Ұлттық ақпараттық  науқан жариялап өткізілетін. Биылғы оқу жылында   төтенше жағдайға байланысты   іс-шаралар қашықтықтан ұйымдастырылып өткізілуде.  «Бала еңбегін қанауға қарсы 12 күн »науқанының алғашқы күні  Халықаралық бабаларды қорғау күні болып келді.  Осы орайда «Балалардың күлкісі- көркі , сәні әлемнің »тақырыбында  барлық балаларды қашықтықтан құттықтау жұмысы жоспарланған. 

22 мамыр күні Жалпы республикалық ата аналар жиналысы  санитарлық талаптарды  ұстана отырып 1-5 сыныптың ата аналары арасында оффлайн өткізілді, 6-11сыныптарда қашықтықтан ватсап желісі арқылы ұйымдастырылды.  «Жазғы мектеп бойынша » түсіндірме жұмыстары жүргізілді. «Сенім телефоны жұмыс істеп тұрғанын ескертті.  Ата –аналарға , оқушыларға  қауіпсіздік ережелері  туралы түсіндірме жұмыстары жүргізілді.

 26.05 күні  «Салауатты өмірді қолдаймыз» тақырыбында  спорттық ойындарданжарысты денешынықтыру пәнінің мұғалімі Д.Омаров ұйымдастырды. Оқушылардың қауіпсіздік сақтау барысында Сәуір- Мамыр айларында    оқушылар мен ата-аналар   арасында  көктем мен жазда  айларында су объектілері мен су объектілерінде болатын  төтенше жағдайлардың алдын алу  барысында , сақтандыру шаралары жүргізілді.«Жаз уақытында суда және су айдарында өзін-өзі ұстау мінез-құлықтары»  тақырыбында кеңес берілді. «Судағы апаттарға ұшыраған адамдарға алғашқы көмек көрсету» атты тренинг өткізілді.

      1-11 сынып оқушыларымен «Судың жанында абай болыңыз!» тақырыбында әңгіме өткізілді. Қатысқан оқушылар саны : 160 оқушы. Жоғарғы сынып оқушылары  «Көл, өзен туралы не білеміз? » атты сұрақ-жауап,«Су маңайында ойнаймыз – ережені ұмытпаймыз»тақырыбында бейнероликтер көрсетіліп , түсіндірме жұмыстар өткізілді.

 Оқушылардың жазғы демалысыны қызықты ұйымдастыру мақсатында  «Қазақстан балалары – жазды қуанышқа толтырайық!» атты тұжырымдамаға сәйкес 12-13 шілде аралығында «Біз салауатты өмір салты үшін» айдарымен іс шаралар жоспарланды. 

Жазғы кезеңде балалардың сауықтыру демалысын, бос уақытын және жұмыспен қамтылуын ұйымдастыру баланың  шығармашылық дамуына, олардың рухани әлемі мен интеллектісін байытуға үлкен әсер етеді.

Тұжырымдаманың өзектілігі коронавирустық инфекцияның таралуының алдын алу жағдайында жазғы демалыс кезінде балалардың демалысы мен сауықтыруын ұйымдастырудың барлық мүмкін нұсқаларын қарастыру қажеттілігінен туындайды.

Мақсаты –  шығармашылық, спорттық, көшбасшылық бағдарламаларды іске асыру үшін балалардың жазғы демалысын  қызықты ұйымдастыру болып табылады.

12 шілде күні мектеп ауласында санитарлық талаптарды сақтай отырып  таза ауада   1сынып оқушыларымен сынып жетекшісі Д.Азимканова және дене шынықтыру пәнінің мұғалімі Д.Омаров  «Спорт әлемінде» көңілді старт спорттық жарысын өткізді. Спорттық жарыстар эстафета түрінде өткізілді. Оқушылар таза ауада ойнап, сол күндерін қызықты және көңілді өткізді.

13 шілде күні  салауатты өмір салтын насихаттау, балалардың денсаулығын нығайту барысында «Салауатты өмірді   салтын Отбасынан бастаймыз» тақырыбында 4сыныптың ата аналары мен балалары арасында «Толағай спорттық ойыны ұйымдастырылды. Ойынға қатысқан  Серікжан Нұрсұлтанның , Ербол Балнұрдың  , Асанов Исламжанның отбасы белсенділік танытты

«Қазақстан балалары – жазды қуанышқа толтырайық!» жоспары бойынша 

   іс шаралар жалғасуда.

Тәрбие жұмысының орынбасары :                    К.Укешова

І ТАРАУ 2-бөлім

Мектептің тақырыбы: 

«Тиімді әдіс-тәсілдерді сабақ үрдісінде қолдану арқылы білім сапасын арттыру»

Мақсаты:

Инновациялық, ақпаратты

қ технологияларды пайдалану арқылы, оқушылардың жеке, шығармашылық және ғылыми зерттеушілік қабілеттерін зерделеу, тұлға ретінде қалыптасуына жағдай жасау, нәтижелі білім беру.

Міндеттері: 

1. Білім стандартының орындалуын қадағалау;
2. Цифрлы Қазақстан бағдарламасы аясында ақпараттық технологияларды,

      Kundelik.kz.порталында, Bilimland (imektep, itest) сайтының мүмкіндігін 

      пайдалану;

3.     Педагогтардың тәжірибесін тарату, өз білімін көтеру жұмыстарын жүргізу;

4.    Авторлық бағдарламалар, ғылыми жұмыстарын жүргізу;

5.    Тиімді әдіс-тәсілдерді сабақта тиімді пайдалану;

6.    «Дарын» сайтына тіркелу, талантты балалармен жұмысты жандандыру    7.   PISA,TIMSS -халықаралық зерттеу жұмыстарына дайындық жүргізу;

8.   Тәлімгерлік пен жас мамандар  жұмысының жүрілуін бақылау;

9.   «Табысты кілт» жобасын жалғастыру ;

10.«Кәсіпкерлік және бизнес негіздері», «Графика және жобалау» пәндерінің   оқытылуын қадағалау;

  11. Lesson study іс-әрекетті зерттеу жұмыстарын жүргізу;

ІІ ТАРАУ. ОҚУ-ТӘРБИЕ ҮРДІСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ БАСҚАРУ

Мақсаты: Барлық мектеп жасындағы балаларды оқумен қамту.

Жоспар: 1. Оқумен қамту

                 2. МДТ, 1-ші және 10-шы сыныптарды комплектілеу

                 3. Аз қамтылған отбасылар, әлеуметтік   көмекті қажет ететін көпбалалы   отбасы балаларымен жұмыс 

Мақсаты: Жалпыға бірдей орта білім беруді жүзеге асыру

Міндеттері: Оқушы, мұғалім, ата –аналар арқылы мектептегі түбегейлі өзгерістерді насихаттау, білімнің қажеттігіне ерекше көңіл аудару.

ІІІ.6. Дарынды оқушылармен жұмыc